Dictionary of the Mordvinian Languages and the Dialects

Initial letter "E"

"Мордовский словарь Х. Паасонена / H. Paasonens Mordwinisches Wörterbuch"
('The Dialect Dictionary of the Mordvinian Languages based on the materials of Heikki Paasonen').


2e E:VVr [как раз, сейчас] / eben, jetzt. mazi͔·t́ a·rtḱet́ e ĺivt́ńat (II394) Du stickst [eben] schöne Stickereien. e javtat, t́iŕi av́ińem, avakaj, roctot[‑]poroctot (II378) Du trennst (mich), meine liebe Mutter, Mutter, von deinem Geschlecht. — [? < ej < ńej]. — Vgl. 3ej.

ećems E:Mar Atr Večk Jeg, ećems ~ jećems E:VVr, jäćems E:Gor [Beg], äći·ms E:Ba, ećims ~ e͔ćems E:Kad, *et́ims E:Šokša, jäćims E:Kažl ― jäćəms M:P Sel, äćəms M:Čemb Sučk Ur, jećəms M: Jurtk пичкать, втискать, набить / stopfen, vollstopfen, füllen (z.B. einen Sack) (E:Mar Atr VVr Večk Gor Beg Šokša Ba Kad Jeg M:P Čemb Sučk Jurtk); [законопатить, уплотнить] / (mit Werg) verstopfen, dichten (E:Mar Jeg M:P Sučk); [вдеть] / (den Faden in die Litze od. in den Weberkamm) ziehen, aufziehen, einfädeln (E:Mar Jeg M:P Sučk); тискать / drücken, pressen (M:Ur); пролезть, протолпиться / sich drängen, sich hineindrängen, sich hineinzwängen, sich durchdrängen (E:Mar Atr VVr Večk Gor Beg Kažl Jeg M:P Čemb Sel Sučk); лазить, “как бы лезть” / klettern, “gewissermassen hinaufkriechen” (E); [бросаться (на врага)] / sich (auf den Feind) werfen (M:P). pŕanzo laŋks ećiźe popońt́ ḿešoks (295) Er packte ihn [den Popen] Kopf voran in den Sack. mon tolgam počkom poc ećesi͔ń ṕiĺǵem ṕŕam E:Mar (2115) Ich werde meine Füsse und meinen Kopf unter meine Federn und Federkiele hineinziehen [stecken]. ńize͔· ‒‒‒ jeće·ś kaĺina·ń ḿešo·k E:VVr (III291) Seine Frau hatte ‒‒‒ einen Sack mit Schneeballbeeren vollgestopft. vaj śiśem ḿešoks [jäćińźe] E:Beg (VII156) Sie stopfte sie in sieben Säcke ein. avńalkst et́iź et́iź ṕeškśe E:Šokša (VII452) Sie stopften das Darrenuntere (mit ihrer Menge) ganz voll. mon jäćińä ḱeskavt́ počfta od. ḱeskavt́i počfńəń M:P Ich füllte den Sack mit Mehl, ich schaufelte [das] Mehl in den Sack. t́ä ḱeskavś jäćəź jäćəf M:P Dieser Sack ist richtiggehend vollgestopft, übervoll. si͔ń moĺśt́ di͔ undov parmo poc ećeśt́ E:Mar (287) Sie gingen und drängten sich in einen hohlen dicken Baum hinein. di͔ sov́śe·m e·ćeś ku·dos E:Atr (III279) (Der Wolf aber) zwängte sich ganz ins Haus hinein. jät́śiś kudi͔ḱiĺi E:Kažl (III222) [Der Wolf] drängte sich bis in das Vorhaus. mon jät́śiń t́et́ä kut́śka·t́ alu E:Kažl (III301) Unter diesen Haufen kroch ich. ton iĺa eće dova ńej kudos E:Bag (I278) Du, Witwe, dringe nicht in die Stube ein! iĺa eće, bašḱir-ava, malazon E:Večk Dränge dich nicht, Baschkirin, in meine Nähe! mon soń karšəzənza jäćan (~ jäćan soń karšə̑zə̑nza) M:P Ich gehe (dränge mich) geradewegs ihm (dem Feinde) entgegen. ton jät́śəḱ trubat́ ftalu M:Sel (IV828) Dränge du dich hinter das Rauchrohr! kodak jät́śi, sojń tozk [ĺipštasaź] M:Sel (IV816) Wenn er sich dahindrängt, zerquetschen ihn die Berge. muškso et́śan (kudo) E:Mar Ich dichte mit Werg ab (ein Haus). | ećems ḿešoks ṕińeḿet́ od. ḿešoḱińt́ ṕińeḿese͔ (mit Obj.-Konj.) E:Mar [набить мешок овсом] / Hafer in den Sack füllen, den Sack mit Hafer füllen. | kotf jäćəms M:P [вдевать нити основы в нитченки] / die Kettenfäden einziehen.

ećńems E:Mar, äćńi·ms E:Ba ― äćəńd́əms M:Sučk (Frequ. zu ećems) id.

*jäćəkšńəms (: jäćekšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäćəms).

*jäćəkšńəkšńəms (: jäćekšńekšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäćəkšńəms).

*jäćəkšńəft́əms (: jäćekšńeft́an, -i) M:P (Fakt. zu jäćəkšńəms).

*jäćəkšńəfńəms (: jäćekšńefńan, -i) M:P (Frequ. zu jäćəkšńəft́əms).

*jäćəft́əms (: jäćeft́an, -i) M:P (Fakt. zu jäćəms).

*jäćəfńəms (: jäćefńan, -i) M:P (Frequ. zu jäćəft́əms).

*jäćəfńəkšńəms (: jäćefńekšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäćəfńəms).

[ečḱe] etšḱe ChrE E:Mar Večk Kozl, eč́ḱi [E:?Hl] (Gen. -n), äčḱä E:Nask, äčḱe E:Kažl ― etšḱɛ̆ ChrM, ečkä M:P (Gen. ečḱen, Nom. Pl. ečkt), ečḱä M:Sel Pimb, eč́ka͕· M:Jurtk [толстый] / dick, (E:Nask M:P Pimb auch:) [хриплый (о голосе)] / rauh (von der Stimme), (E:Mar [?Hl] M: P auch:) [толщина] / Dicke, Stärke. se͔ŕej panco ečḱe tumo E:Mar (211) Auf einem hohen Hügel (wächst) eine dicke Eiche. śed́e ečkste͔ ńev́t́ićat E:Mar (1128) Sie wollen so sich dicker zeigen. uźeŕe-ḱetšḱeń etškse͔ E:Mar Von der Stärke eines Axtstiels. pato·m pona·da ṕiks, kuva·ńä äčḱä, kuva·ńä čov́i·ńä E:Nask (III246) Danach dreht einen Strick, hier dick, dort dünn! [śärgᴉć äčḱä] vajgᴉĺca E:Nask (III251) [Der Ochse] brüllte mit rauher Stimme. ečḱä vajǵäĺ saj d́äśt́ ńoĺä M: Pimb (IV803-4) Wenn eine(r mit) grobe(r) Stimme kommt, lasst ihn nicht herein! | ečḱä pakaŕ M:P [позвоночник] / Rückgrat. | ečkä ṕe M:Sel [комель] / dickes Ende [eines Baumstammes]. | ečḱe śeĺeźeń E:Mar [лошадиная болезнь] / ‹dicke Krankheit” (eine Pferdekrankheit).

ečka·ńa E:Kad ― ečkańä M:P Mam толстоватый / zieml. dick, etwas dick.

ečkaza E:Večk Is, äčka·za E:Ba ― ečkaza M:P Čemb толстоватый / zieml. dick, etwas dick.

äčḱä-či E:Kažl [толщина] / Dicke, Stärke.

ečḱevatoj E:VVr [толстоватый / zieml. dick].

ečḱińe E:Večk, eč́ḱińi [E:?Hl] (Dem. zu ečḱe) [толстенький] / dick; [толщина] / Dicke. makst t́eńek iśt́amo śuro, olǵińes ečḱińe, ṕŕas staḱińe E:Večk (III16) Gib uns solches Getreide: an Halmen dick, an Ähren schwer! [ḿeras] eś sato, bratci͔, ečḱińem E:Večk (II105) Mein Gewicht (eig.: Meine Dicke), Brüder, reichte nicht für das Mass [bei der Rekruten-Annahme].

*ečkəńä (: ečḱeńä) M:P (Dem. zu ečḱä).

ečḱeĺgadoms E:Atr, äčḱelgadoms ~ äčḱilgadums [E:?Hl] ― *ečkə̑lgə̑də̑ms (: ečkə̑lgə̑dan, -i͔) M:P, *ečkə̑lgadə̑ms (: ečkə̑lgadan) M:Čemb, *ečḱəlgə̑də̑ms (: ečḱəlgə̑dan) M:Sel, eč́kə̑·lgə̑də̑ms M:Jurtk [утолщаться] / dick werden; [хрипнуть (голос)] / rauh werden (Stimme).

äčḱelgavtoms ~ äčḱilgaftums [E:?Hl] ― *ečkə̑lgə̑ftə̑ms (: ečkə̑lgə̑ftan) M:P, eč́kə̑·lgə̑ftə̑ms M:Jurtk (Kaus. zu ečḱeĺgadoms usw.) [сгущать] / verdicken.

*ečkə̑lgə̑fńəms (: ečkə̑lgə̑fńan) M:P (Frequ. zu ečkə̑lgə̑ftə̑ms).

*ečkə̑lgə̑ftə̑və̑ms (: ečkə̑lgə̑ftə̑van) M:P (Refl.-Pass. zu ečkə̑lgə̑ftə̑ms).

ečḱeĺma E:Mar (Gen. -ń), ečḱeĺma ~ ečḱelma E:Večk, äčḱi·ĺma E:Ba ― ečkə̑lma M:P (Gen. ečkə̑lmə̑n, Nom. Pl. ečkə̑lmə̑t), ečkə·ĺma M:Jurtk [толщина] / Dicke. | uźeŕe-ḱečḱeń ečḱeĺmaso E [толщиною с топорище] / von der Stärke eines Axtstiels.

ečkə̑lmə̑ńä M:P (Dem. zu ečkə̑lma).

äčkumums E:Kažl ― *ečkə̑mə̑ms (: ečkə̑man, -i) M:P, ečkəməms M:Čemb толстеть / dick werden.

*ečkəpt́əms (: ečḱept́an, -i) M:P, ečkəpt́əms M:Čemb (Fakt. zu ečkə̑mə̑ms).

*ečkəpńəms (: ečḱepńan, -i) M:P (Frequ. zu ečkəpt́əms).

ečḿe·ń M:Sučk [ячмень] / Gerste. — [Russ. ячме́нь].

ef ~ ef́ ~ äf́: ef-ṕiks E:Nask Kal, äf́-ṕiks E:Kažl ― ef-ṕiks M:Čemb Ur, eźf-ṕiks M:Jurtk [сучёная верёвка] / Fitzfaden, Band, das im Haspel die Strähnen auseinanderhält; (E:Nask:) мотовило / Weife, Haspel. | luvm(a)-ef́-ṕiks M:Sel [сучёная верёвка] / Fitzfaden, Band, das im Haspel die Strähnen auseinanderhält. — [Vgl. ev́t́̀ems]

1eft́eŕ-: eft́eŕ-ṕiĺǵe E:Is, eft́eŕ-ṕiĺk E, eft́eŕ-ṕiĺḱ (Pl.) E:Večk болезнь / eine Krankheit (E:Is: eine Krankheit, durch die die Beine od. der Rücken erschlaffen) (E:Is); [демоны болезни] / Krankheitsdämonen, die eine Frau packen u. unfruchtbar machen, wenn sie hinfällt; sie können durch Zauberspruch vertrieben werden (E:Večk). možot praś[‑]śt́aś kozojak, mastor-avań eft́eŕ-ṕiĺḱ, možot v́ec praś, v́ed́-avań eft́eŕ-ṕiĺḱ E:Večk (III203-4) Vielleicht ist sie irgendwo gestürzt, (dann) sind es die eft́eŕ-ṕiĺǵe(-Geister) der Erdmutter, vielleicht ist sie ins Wasser gefallen, (dann) sind es die eft́eŕ-ṕiĺǵe(-Geister) der Wassermutter.

eᵪ ~ ek ChrE E:Is, eᵪ ~ e͔ᵪ ~ e͔k E:Mar, eᵪ E:Atr, eᵪ́ E:Kal, ek E:NSurk ― eᵪ M:P Vert Temn, eᵪ ~ eᵪ̀ M:Sel (Interj.) [о!, смотри!, ах!] / oh!, sieh!, ei!, ach! eᵪ, kuvat́ udov́iń! E:Mar (2123) Eh, lange habe ich geschlafen! eᵪ kodat vad́ŕat ḱeḿt́ńe, moĺan sajsi͔ń! E:Mar (294) Oh, was für hübsche Stiefel, will hingehen und sie nehmen! eᵪ aj, kojkak ḿeńiń, iščo v́eŕev eźiḿiź makst E:Mar (2116) Ach, oh, habe doch das Leben gerettet, gut dass sie mich doch nicht noch hinauf überlieferten. eᵪ eź kulsońe ḱipa·j eŕźa· v́ejḱińeń E:Is (I161) [O,] die Ersänin Kipaj hörte nicht auf die einzige (Schwester). ek, kodamo ḱiĺejś paro śŕipkaks E:NSurk (III258) Ei, wie gut ist die Birke zu einer Geige! fḱäńät́ ramaźe eᵪ ńu krgazə̑nza kajäźä M: Vert (VIII434) Sie kaufte eines (ein Tuch) und warf es auf ihre Schulter. eᵪ́, [ḿäŕkś], f́iga·r tsaŕe·v́it́ś, ot́śät́śəń af tojń latsə̑tə̑ĺ [v́ijets] M:Sel (IV810) “O, Figar Tsarevits”, sagte sie, “dein Onkel hatte nicht so wenig Kraft wie du”. — Russ. эх.

1ej ~ ev ~ eŋ́ ~ ij ChrE, ej E:Mar Gor Ba, E:Atr, ej ~ ev E:SŠant, ev E:Is, ij E:Kad (Nom. Pl. iᵪ́t́), i E:Kal ― jɛj ~ ɛj ChrM, jäj M:Pš, (j)äj M:P (Nom. Pl. (j)äšt), äj M:Čemb Sel Sučk Prol Ur лёд / Eis. ḿeźe alov kasi͔? – lato či͔ŕese͔ ejiś E:Mar (242) Was wächst nach unten? – Der Eiszapfen am Dachrande des Schobers. v́ećt́ laŋga eŋ́ ḱeĺḿeś E:Atr Das Wasser ist mit Eis überzogen worden. v́eć äjᵪ́t́ usḱi M:Sučk Das Wasser bringt sich bildendes Eis mit sich. | ej-kaža ~ ej-gaža E:Mar, ej-gaža ~ ev-gaža E:SŠant, ej-ga·ža E:Ba ― äj-ka·ža M:Čemb, jäj-gaža M:P, jäj-gaža ~ äj-gaža M:Sel, äj-ga·ža M:Jurtk гололёд / Glatteis (E:Mar Ba SŠant M:Jurtk); [образующийся тонкий лёд] / sich bildendes, dünnes Eishäutchen (M:P Sel); [льдинка] / Eisstückchen (M:Čemb). t́äńi jäj-gaža śäd́ḿä laŋksa M:P Es ist jetzt ein Eishäutchen auf dem Sädmä-Flusse (im Herbst, wenn das erste dünne Eis sich bildet). vorə̑ᵪś ṕäškśä äj-kažada M:Čemb [(?) Der Haufen ist voll von Eisstückchen]. | ej-kažav E:Mar (Adj.) [скользкий] / ein wenig mit Glatteis überzogen. | ej-ḱed́ E:Is [гололёд] / Glatteis. | ij-mo·rga E:Kad [льдинка] / Eisklumpen. | ej-ṕeĺks E:Is, ij-b́e·ĺks E:Kad, i-ṕeĺks E:Kal [льдинка] / Eisklumpen (E:Kal: [плавающая] / schwimmender). | äj-sasu·lka M:P [сосулька (на краю крыши)] / Eiszapfen (am Dachrande). | äj-sasu·lkańä M:P (Dem.) id. | (j)äj-śura M:P, äj-śura [M: Mam] Sel, äj-źu·rə̑- M:Ur [сосулька] / Eiszapfen (am Dache usw.). i [šat́šśt́] ä·j-śu·rə̑t [M:Mam] (IV874) Und es entstanden sogar Eiszapfen. | jäj-šovə̑r [? ‑ar] M:Pš [вид санок] / eine Art Schlitten (der Boden eines alten Siebes wird mit Kuhmist bestrichen, den man frieren lässt u. mit Wasser begiesst. | jäj-šovarńä [M: ?P] (Dem.) id. | äj-ura M:Sel (Gen. ‑urə̑ń), äj-jura M:Čemb (Nom. Pl. -jurə̑t) [сосулька] / Eiszapfen. | jäj-vaŕä M:P Pš, äj-vaŕä M:Čemb Sučk [прорубь] / Eisloch, Wuhne.

ejńe E:StMokl ― (j)äjńä M:P (Dem. zu ej, (j)äj) [льдинка / Eisklumpen]. ḱeĺḿevt́iźe ejńe laco śed́ejem E:StMokl (V216) Sie hat mein Herz kalt wie Eis gemacht.

ejeń ChrE E:StŠant [NSurk], eiń E:Šug [ледяной] / aus Eis. ḱi-pŕasondo ejeń t́iŋǵe E:StŠant (III198) An der Weggabelung ist eine Tenne aus Eis. v́änčize͔ (-čeze͔) ejeń, ṕänčeze͔ ejeń E:NSurk (III116) Ihr Boot ist aus Eis, ihr Ruder ist aus Eis.

iiŋǵe E:Kal (Dem. zu i).

ejev E:Mar, eŋ́eŋ E:Atr ― jäji M:P, äji M: Ur, eji M:Jurtk (Adj.) [ледяной] / eisig (z.B. Dünnbier, wenn darin kleine Eisstückchen schwimmen) (E:Mar M:P); [замёрзший, покрытый льдом] / gefroren, mit Eis bedeckt (E:Mar M:P Ur). | äji moda M:P [мерзлота] / gefrorene Erde, Erdschicht.

äjijams M:Ur [замерзать] / frieren, gefrieren.

eje·ndams E:Ba, eŋ́eńźams E:Atr ― jɛjədn̥dams ChrM, jäjəndams (: jäjndan, -aj) ~ *äjəndams (: äjndan, -aj ~ äendan, -aj) ~ *äjədə̑ndams (: äedə̑ndan, -aj) ~ jäjədndams ~ *äjəntams (: äentan, -aj) M: P, jäjəndams M:?Saz, äjəndams M:Čemb Sel, äjndams M:Pimb, äjəntams M:Kr Mam замёрзнуть / zu Eis frieren, gefrieren, zufrieren (E:Atr ChrM M:P Čemb Sel Sučk); [вымерзать] / erfrieren (M:Kr [Mam] Pimb); [примерзать] / anfrieren (M:P ?Saz Sel); [замораживать] / gefrieren lassen (E:Ba). ḱäd́əzə̑n jäjəndaś śijäń ḱät́ksḱäźä M:P Mein silberner Armring fror an meinem Arm fest. ḱäd́əzə̑nza jäjəndaśt́ śijä·ń ḱät́kskanzə̑n M:?Saz (IV141) Ihre silbernen Armringe froren an ihren Armen fest. ka·ŕə[‑]pŕa·zn äjindaśt́ ṕiĺǵä-surńä·ńä M:Sel (IV224) Meine Zehen sind in den Spitzen der Bastschuhe erfroren [angefroren]. ton oftə̑ńäj možət́ äjndat́? – mon kazańäj äjndań. – sak mon ežtt́ä! M:Pimb (IV805‑6) Vielleicht bist du (ganz) erfroren, Bär? – Ich bin (wirklich ganz) erfroren, Ziege. – Komm, ich wärme dich! [kat́i ḱi] laŋks ‒‒‒ äentatada M:Kr (IV128) Ihr könnt ‒‒‒ unterwegs erfrieren. vaj af [jakšamda ṕeĺsa tuga·ńäńä] äentamda [ĺit́śä·ńäźeń] [M:Mam] (IV543) Ich fürchte nicht, meine Brüder, dass mein Gesicht im Frost erfriert.

? *jäjəndakšńəms (: jäjndakšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäjəndams).

*jäjəndakšńəft́əms (: jäjndakšńeft́an, -i) M: P (Fakt. zu jäjəndakšńəms).

*jäjəndakšńəfńəms (: jäjndakšńefńan, -i) M: P (Frequ. zu jäjəndakšńəft́əms).

*(j)äjəndaftə̑ms (: (j)äjndaftan, -i͔) M:P (Kaus. zu (j)äjəndams) [замораживать, охлаждать] / frieren lassen, abkühlen.

*(j)äjəndafńəms (: (j)äjndafńan, -i) M:P (Frequ. zu (j)äjəndaftə̑ms).

*(j)äjəndafńəkšńəms (: (j)äindafńekšńan) M: P (Frequ. zu (j)äjəndafńəms).

2ej ChrE E:VVr [как раз, сейчас] / gerade, eben, eben jetzt. buto son ej kuli͔ E:VVr (III276) Als ob er soeben sterbe. tundi͔ś ej si͔ E:VVr Das Frühjahr rückt eben heran. baslov́imak ‒‒‒ kozoj pŕev́ińeń ńej put́ńan, kozoj pazi͔ńeń ej čańt́ńan E:VVr (II322) Segne mich ‒‒‒ zu dem, was ich jetzt vorhabe, zu dem, was ich gerade mit Gottes Hilfe beabsichtige! — Vgl. aj; 2e.

3ej E:Mar VVr Šir, e E:NSurk ― ej M:P Kr Sučk Prol, ei M:Sel (Interj.) [ах!, эй!, гей!, о!] / ei!, he!, heda!, ach!, o! ej, nasta, śt́aka, ton v́ed́ čačti͔t́! E:Mar (295) Ei, Nasta, steh doch auf, du hast ja geboren! ej, luka brat́ec! E:Mar (1236) Heida, Luka, Brüderchen! e·j, mo·ń pola·fti͔ḿiź, t́śit́śa·kaj, e·j, mo·ń ṕižä· v́ina· stoka·n naŋs [E:Šir] (II417) Ihr habt mich, Vater, gegen ein Glas grünen Branntweins eingetauscht. ei, [ḿäŕkś] mamaj sodndi͔t́ M: Sel (IV813) “Na”, sagte er, “Mutter, binde sie!”. ei, kuma·, [ḿeźd́ä] jarʿcat? M:Sučk (IV840) Heda, Gevatter, was frisst du? ei, kuma·, tonaftə̑mak mońǵä M:Sučk (IV840) He, Gevatter, lehr’s mich auch! ej (< ei), kuma·, šavə̑maź moń ṕäk M:Sučk (IV841-2) Ach, Gevatter, man hat mich sehr geschlagen. ej, tańä tańä kalada pańä [M: P] (IV286) O, Tanja, Tanja, zerfallene Sauna! ej, dura·k, mon mujəń sa·mstə̑ ḱe·laś, ḱe·laźəń šapka susta·ftan M:Prol (IV837) Ach, Dummkopf, ich fand auf dem Rückweg einen Fuchs, ich werde eine Mütze aus Fuchspelz nähen lassen.

ejka M:Sučk (Interj.) = ej. ejka, dura·k, mon mujəń samstə̑ń ḱelaś (IV840) [O,] Dummkopf, ich habe ja eben bei der Rückfahrt einen Fuchs gefunden.

4ej E:VVr [разве, или / denn, etwa]. ej prorva t́ejt́eŕks t́ejev́iń (II372) [Ach,] bin ich zu einem essüchtigen Mädchen geworden?

ejd́ ~ ejt́ ~ äjd́ ChrE, ejd́ E:Mar Večk SŠant (Anr. E:Mar ejd́a·kaj, E:Večk ejd́akaj), ejed́e ~ ejt́ (best. F. ejd́eś) E:VVr, ejed́ E:Is Jeg, ejd E:Kal (Nom. Pl. eᵪ́t́), äjd́ E:Hl Gor Ba (Nom. Pl. E:Gor Ba äjᵪ́t́), ejd́e E:[?Kuz], ej E:Večk ― id́ ChrM M:P Pš Kr Mam Čemb Sel Sučk Ur Jurtk (Anr. M:P Čemb -äj, M:Kr -ä·j, M:Sel ‑akaj) [ребёнок] / Kind. si͔ńst araśeĺt́ ejd́est[‑]kakšost E:Mar (299) Sie hatten keine Kinder, keine Nachkommen. ejd́ńek[‑]kakšne͔k dova ava, son śukuńaś paz iḱeĺej E:Večk (V48) Die Witwe mit ihrem Kinde verneigte sich vor Gott (dem Heiligenbild). a ot́ma ejet́ eŕśekšni͔ń E:VVr (II372) Dass ich nicht wie ein nimmersattes Kind gelebt habe. ṕeḱ uĺńeś mazi͔ dovań ejd́eś E:SŠant (I88) Sehr schön war der Witwe Kind. ćorań kolavt, eje·d́em, ejse͔t! E:Jeg (188) Es ist, mein Kindchen, eine von einem Burschen herbeigezauberte! putnojt́ ejt́[‑]kakšt maksozo E:Bug (VI28) Gebe er (dir) tüchtige Kinder! äjd́iŋḱ[‑]kakšuŋk purni͔ŋḱ E:Hl (222) Versammelt eure Kinder! id́əźä M: P Mein Kind. [moń] kurə̑k šačə̑, ĺisa, id́eńźä M:Temn (VIII324) Es wird mir, Lisa, bald ein Kind geboren werden. śeks mazi͔ńeste͔, ejd́akaj, kasti͔t́iń E:Večk (II80) Darum habe ich dich (so) schön aufgezogen, Kind. ḿeśt́, id́akaj, [gožsta] eŕät́[‑]aštə̑t́ M:Pimb (IV802) Na, Kindchen, hast du es gut gehabt? | ejd́-al E:Mar, ejd́-a·l E:VVr Kad, ejed́-al E:Atr Is, äjd́-a·l E:Gor Ba костяника / Schellbeere (Rubus chamaemorus). | ejd́-al-ńet́ks E:VVr Večk [стебель костяники] / Steinbrombeerstrauch. | ejd́-al-d́ikše E:Večk id. | ejd́-alga E:Kozl (Nom. Pl. -t) [брусника / Steinbeere (Frucht)]. | ejd́-algaks E:Kažl [стебель брусники / Steinbeerstrauch]. | gubani͔ń ejd́ E:Mar [кубанский ребёнок] / Gubaner-Kind. | id́eń id́ M:P, id́əń ić M:Mam внук / Enkel(in). | id́eń-id́eń ṕiŋks M:P [“вечно”] / “ewig” [bis zur Zeit der Enkel]. | ejk̀akš ChrE, ejkakš E:Mar Atr VVr Večk Kozl, ekakš E:NSurk SŠant Jeg, eka·kš E:Is, äjkakš E:Gor Ba, eᵪka·kš ~ eᵪ́ka·kš E:Kad, eᵪkakš E:Kal, eᵪka·kš E:Kažl ― id́ga·kš M:Jurtk (ejd́ + kakš) [ребёнок] / Kind; (M:Jurtk:) [грудной ребёнок] / Säugling. | ćora-ejkakš E:Mar мальчик / Knabe. | kajań ejkakš E:Mar Večk, kajäń äjkakš E:Ba [выкидыш / Fehlgeburt]. | nogaj-ejkakš E:Mar [злой ребёнок, всегда плачущий] / bösartiges Kind, das stets weint (eig.: Nogajer-Kind). | pot́aka-ejkakš E:Atr Večk [грудной ребёнок] / Säugling. | tŕäń ejkakš E:Mar, tŕań ejkakš E:Atr Večk приёмыш / Pflegekind. | ugᴉ͐l-ṕäń äjkakš E:Ba [внебрачный ребёнок] / uneheliches Kind. | ejkakšoń san E:Kozl [мужской член] / männliches Glied. | ejk̀akšḱe ChrE (Dem. zu ejkakš) [ребёнок, ребёночек] / Kind, Kindchen. | ejkakštomo E:Mar, ejkakštumu [E:?Hl] [бездетный] / kinderlos. | *id́əń kud (id́en kud ~ id́en ku̥d) M:P [послед] / Nachgeburt bei Frauen. | id́-mo·r M:Čemb [ребёнок] / Kind. lama id́-mo·rdə̑t? Hast du viele Kinder? | id́-nalʿkśəḿ-ṕäĺńä M:P [детская игрушка] / Kinderspielzeug. | id́əńń ńiĺʿks M:Sel [послед] / [Nachgeburt,] die noch nach der Fruchtblase (id́əńń todu) herauskommt. | id́əń paba (~ ed́en ba·ba, Gen. -ń) M:P, id́əń ba·ba M:Sel [повитуха] / Hebamme. | ejd́-ruća E:Mar (Gen. -rućäń), ejd́-ruća E:Večk Ba [пелёнка] / Windel, Wickelzeug. | ejd́-rućińi [E:?Hl] (Dem.) id. | *id́əń śuduf [M:Mam] [проклятая к бездетности] / zur Kinderlosigkeit verdammt. [id́eń] śudufś [t́äd́äńät́śä ḱeṕəd́eńźä] (IV574) Deine unglückliche kinderlose Mutter hat dich aufgenommen. | ejd́eń todov E:Večk, ejd́eń todo·v E:Ba ― id́əńń todu ~ id́əń todu ~ id́əń dodu M:Sel [послед] / was sofort nach der Geburt herauskommt (id́əń ńiĺʿks erst später), (E:Ba auch:) [подушка ребёнка] / Kissen des Kindes. | id́-doduńä M:Bar (Dem.) [подушка ребёнка] / Kissen des Kindes. nulańät́ ṕesa ṕižä id́ doduńä (VIII292) Am Ende der Windel (liegt) sein Kissen für ein kleines Kind. | ejd́iń tŕi-ava E:Mar [кормящая мать] / stillende Mutter. | ejd́-vani͔ E:Mar [няня] / Kinderwärter(in). mon tońet́ tujiń ejd́ vani͔ (174) Ich habe dir einen Kinderwärter gebracht. | ejd́-vani͔ća E:Mar id. | kafta·ś-id́ M:Sel, kaftaś-id́ M:?Čemb [близнец] / Zwilling. | nogajiń ejd́ E:Mar [ногайский ребёнок] / Nogajer-Kind. | od ej E:Kad [ребёночек] / kleines Kindchen. | par ejd́ E:Mar (Gen. -iń od. -eń), paro ejd́ ~ par ejd́ E:Večk, paro ejt́ E:VVr, pari͔· jed́ E:Atr, par ä·jd́ä E:Ba (Nom. Pl. äjᵪ́t́) [младший брат мужа] / jüngerer (E:Ba: verheirateter; vgl. aĺńä) Bruder des Mannes (Ben. u. Anr.; E:Mar auch nur Ben., Anr. aĺńe). | t́ejt́eŕ-ejt́ E:Mar Jeg StMokl SŠant, t́ejt́eŕ-ejd́e E:NSurk, t́ejt́eŕ-ej E:MKly [девушка] / Mädchen (“Mädchen-Kind”); [дочь] / Tochter. | urə̑s-id́ M [ребёнок без отца и матери, круглый сирота] / vater- u. mutterloses Kind, Vollwaise.

ejd́iŋ́ǵä E:Kad Šokša, ed́iŋǵe E:Kal, ejid́iŋǵä E:Kažl (Dem. zu ejd́) [ребёночек] / kleines Kind. sodan sodan ejid́iŋgum E:Kažl (III303) Ich weiss, ich weiss, mein Kindlein. a ejd́ińǵiś uš kass pokš i karmaś kortama E:Šokša (VII466) Ihr Kind war schon gross gewachsen und hatte schon zu sprechen begonnen.

ejed́ǵe E:VVr (Dem. zu ejed́) [ребёночек] / Kindchen. a v́eška· eje·d́ǵende͔ śumśi·źe kut́ḿe·ŕezi͔nde͔ (III265-6) Ihr kleines Kind band er auf ihren Rücken.

*ejet́ka E:VVr (Dem. zu *ejet́): ejet́kam [мой ребёночек] / mein Kindchen.

ejd́ńe E:Mar Petr, ejd́ńi E:Hl, ejed́ńe E:Atr, ejed́ńe ~ ejed́ńa- E:Jeg ― əd́ńɛ· ChrM, əd́ńä· M:Kr (Anr. id́ńä·j), əd́ńä· (~ ed́ńä·) M:P (Anr. əd́ńä·j ~ id́ńa·kaj), əd́ńä· ~ id́ńä· M:Petra, id́ńä· M:Mam Katm Prol Ur Jurtk (Anr. M:Jurtk id́ńe·j) (Dem. zu ejd́, id́) [ребёночек] / Kindlein, Kindchen. užo, užo, ejd́ńem, ašče͔ḱ a lamos! E:Mar (281) Halt, halt, mein Kindchen, warte ein wenig! oᵪ norońᴣ̌očk ejd́ńem E:Mar (1228) O, Lerche, mein Junge! uᵪ, t́ejt́eŕńeḿ [ejd́ńemat] E:Petr (VIII200) O, meine Tochter, die du mein Kind bist. babań ejed́ńeze͔ avaŕgać E:Jeg (1106) Das Kind der Alten fing an zu weinen. iščo i žaĺ v́ika·t ejed́ńa·źe [beachte moksch. Poss.-Suff.!] E:Jeg (1102) Noch dauert mich mein Kind Vikat. əd́ńä·źä M:P Mein Kindchen. | əd́ńa·ks nalʿkśəma M [детская игра] / ein Kinderspiel (= ojᴣ̌akšḱese͔ nalkśima E:Mar). | maźəd́ńä (St. maźəd́ńa-) M:Alk Ter, maźńä M:Pš (Gen. -ń) младший деверь / nächstjüngerer Bruder des Mannes. | śt́əŕd́ńä· M:P Pš Mam Alk (Gen. -ń, Anr. M:P Mam Alk -j ~ śt́əŕd́na·kaj ~ śt́əŕəd́ńa·kaj), śt́əŕ-əd́ńä M:Kr (Anr. -j ~ śt́iŕ-id́ńa·kaj ~ śt́əŕ-əd́ńa·kaj ~ śt́əŕd́ńä·ńäj), śt́əŕ-əd́ńä· M:Čemb [следующая по возрасту младшая незамужняя сестра мужа] / nächstjüngere unverheiratete Schwester des Mannes (M:P Mam: Ben. u. Anr.; M:Alk: Anr.); (M:Čemb:) [дочь старшего брата мужа] / Tochter des älteren Bruders des Mannes. kudu(ń) akśuta, kudu śt́əŕ-əd́ńä·j ton kudu [M: Kr] (IV193) Heim, Aksju, heim, Schwägerin, heim! [śt́aka śt́eŕd́ńä·ńäj, śt́aka] matuškaj [M:Mam] (IV32) Steh auf, Schwägerin, steh auf, Mütterchen! | v́äžńä M:P Pš (Gen. -ń), v́äžd́-əd́ńä (St. v́äžd́-əd́ńa-) M:Sel An (Anr. M:Sel -j) [младший брат мужа] / jüngerer Bruder des Mannes (Ben. u. Anr.); (M:An:) деверь / zweitjüngerer Bruder des Mannes, Schwager (vgl. maźńä).

ińaka· E:Kad, ińaka E:Kal ― id́ńa·ka ML63(M), *əd́ńa·ka (: ed́ńa·ka) ~ ińa·ka M:P (Gen. -ń), əd́ńa·ka M:Alk, ińa·ka M:Sel (Dem. mit zwei Dem.-Suff.: id́ + ‑ńa + -ka) [ребёночек] / Kindchen (ML(M)); кукла / Puppe (E:Kad Kal M:P Alk); [соломенное чучело] / Strohmann (M:P); [фигура, образец] / Figur, Muster (M:Alk).

*əd́ńa·kańä (: ed́ńa·kańä, Gen. -ń) ~ ińa·kańä ~ ńakańä M:P, əd́ńa·kańä M:Alk, ńakańä M:Čemb Sučk, naka·ńä M:Ur (Dem. zu əd́ńa·ka) [куколка] / Puppe, (M:Alk auch:) [образ, образец] / Bild, Muster.

id́u ChrM M:P Pš Lemd (Dem. zu id́) (folkl.) gelegentliche Anr. in Anlehnung an das vorangehende iĺu [Personenname]. af pańčsa iĺu, af pańčsa id́u M:P Ich öffne (die Tür) nicht, Ilju, ich öffne sie nicht, Kind. t́at ṕeĺ iĺu, t́at ṕeĺ id́u! M: Lemd (IV173) Fürchte dich nicht, Ilju, fürchte dich nicht, Kind! | ćor-id́u M:Kul [сват] / Brautwerber (eig.: Burschen-Kind). ḱiĺd́əź v́ät́əź ćor-id́ufńä varmań rakšasnə̑n Die Brautwerber spannten an und führten herbei ihre windschnellen Pferde.

id́uńä M:Kr (Dem. zu id́u) [ребёночек] / Kindchen. | śt́iŕ-id́uńä M:Kr [дочка] / Töchterchen. śiśəm ćoranzə̑n soń əŕv́ä·ńanzə̑n, vaj kafksə̑ćəńäś fḱä śt́iŕ id́uńac, fḱä śt́iŕ id́uńac śiŕä ḱiŕd́uńac (IV15) Sie hat sieben Söhne und (sieben) Schwiegertöchter, das achte (Kind) ist ihr einziges Töchterchen, ihr einziges Töchterchen, ihre alte Kirdju.

t́ak̀a ChrE, t́aka E:Mar Atr VVr (poet.) Ba Večk, d́aka E:Nask ― id́a·k̀a ~ d́ak̀a ChrM, t́aka M:P Lemd, d́aka ~ id́aka M: Sel (Anr. id́akaj), id́aka M:Temn (Dem. zu ejd́, id́) [ребёнок, ребёночек, младенец, дитя в колыбели] / Kind, Kindchen, Kleinkind, Wiegenkind. vaj kolmo ćorat t́akanzo E:Mar (140) Sie hat Kinder, drei Söhne. paro avań od-aĺińe t́akajat E:Večk (I216) Du bist, Bursche, einer guten Mutter Kind. si͔nst počakaĺeśt́ kolmo t́akat́ńeń tolǵińest E:Večk (II23) Rauh wurden die Federn der drei Kleinen. vasta krajǵäńä t́akaś ḱev́eŕkšńi M: Lemd (IV201) Das Kind wälzt sich am Bettrand. ṕekə̑zə̑n ĺadə̑ ṕižä id́akaćä M: Temn (VIII296) In meinem Bauch bleibt dein kleines Kind zurück. ḿeśt́, id́akaj, [gožsta] eŕät́[‑]aštə̑t́ M:Pimb (IV802) Na, Kindchen, hast du es gut gehabt? | ćora-t́aka E:Jeg ― śora-t́aka M:Lemd Cjatn [мальчонка, сынок] / Knäblein, Söhnlein. | nogaj-t́aka E:Mar [ногайский ребёнок] / Nogajer-Kind. | pokš t́aka E:Mar [старший ребёнок] / das älteste Kind. uš pokš t́akazo maŕiźe (112) Ihr ältestes Kind bemerkte sie. | t́ejt́eŕ-t́aka E:Mar ― śt́iŕ-t́aka M [девочка, дочка] / Mägdelein, Töchterlein. | uros-t́aka E:Večk [сирота] / Waisenkind.

t́akav E:Sob [многодетный] / kinderreich. ton u·ŕevat[‑]va·rdovat, ton ćo·ra-t́a·kavat (VII359-60) Du bist reich an Sklaven und Dienern, du bist reich an Söhnen (Knaben).

d́akaka E:Kažl (Anr. -j) [lieber doch d́aka + kaj als d́akaka + j zu teilen, Nom. d́akaka wohl von P. abstrahiert] [ребёнок] / Kind.

t́akańä M:P, d́akańä ~ id́a·kańäj (Anr.) M: Čemb, id́a·kańäj (Anr.) M:Kars, id́akańä M:Temn (Dem. zu t́aka, d́aka (< id́a·ka)) [ребёночек, младенец, дитя в колыбели] / kleines Kind, Kleinkind, Wiegenkind. śä ḱelnarmə̑ńć, anna śt́eŕńäj, ṕeksə̑t ṕižä id́akańäćä M:Temn (VIII290) Dieses Birkhuhn, Tochter Anna, ist ein kleines Kind in deinem Bauch. udə̑k kuva·t́ id́a·kańäj kast kurə̑k oćusta M:Kars (IV319) Schlaf lange, Kindlein, wachse [werde] schnell gross! | śora-t́akańä M:Pš Aleks Cjatn, ćora-d́akańä M:Kars [мальчонка] / Knäblein. | śt́iŕ-t́akańä M [девочка, дочка] / Mägdelein, Töchterlein.

t́aḱ̀ińe ChrE, t́aḱińe E:Mar Večk, *t́aḱińi E:Hl (Dem. zu t́aka) [ребёнок, ребёночек] / Kind, Kindchen. t́iŕiń ṕiže͔ t́aḱińet́ purnań rod́ńa son purnaś E:Mar (1208) Dein eigenes, kleines (Kindes‑) Kind hat die Verwandtschaft versammelt. oščo kaduvśt́ ṕiži͔ t́aḱińim E:Hl (180) Ausserdem blieben meine kleinen Kinderchen zurück.

1ejeń E:Kočk Petr ― iń M:Vert [элемент образования суперлатива] / Element zur Bild. des Superlativs. vaj kolońǵeḿeń moń robot́ńiḱeń, ejeń vadŕińeś tońet́ uĺeze͔! E:Kočk (VII62) Dreissig Arbeiter habe ich, sei der schönste von ihnen für dich! ḱeŕet́ ejeń para ṕiče E:Petr (VIII252) Man fällt die beste Kiefer. vance͔ iḱiĺindza samaj ejeń pokš kanaĺejkań eŕḱeś E:Petr (VIII246) Er sieht vor sich den grössten Teich von Kanalejka. ejeń udala moĺe uŕid́iv́iś E:Petr (VIII30) Als letzter geht der Brautführer. bukaś, kona ḿeĺga t́at́am čijś, ašče mad́iź ejeń kunčka-v́ica E:Petr (VIII246) Der Ochse, dem mein Vater nachgelaufen war, liegt eben in der Mitte. iń oću sud́ijeś iź kaźu M: Vert (VIII492) Der Oberrichter wurde von ihr nicht bestochen.

e͔ka E:Mar, äka ~ ä͔ka E:Kažl ― eka M: Sel (Interj.) [междом., выражающее удивление] / Verwunderung ausdrückend (E:Mar Sel); [выражает требование] / Aufforderung ausdrückend (E:Kažl). ä͔ka, [ḿeŕä], buŕĺa·ga babaś: śt́iŕiŋgi͔n tśori͔ŋgi͔n E:Kažl (III233) “Lasst mal, mein Mädchen und mein Junge”, sagt die Burljaga-Alte. ä͔ka tśori͔ŋgum tońt́ E:Kažl (III233) (Gib) auch du nun, mein Junge, den deinen! son kə̑da moĺś v́iŕt́i, eka, [ḿäŕkś], jakśəkšńəń t́ijä·ńä M:Sel (IV823) Als er in den Wald kam, sagte er: “Siehe, ich bin hier gegangen”. — Vgl. eᵪ.

eḱĺäńd́əms M:P Pš, ekĺäńd́əms M:P, ikĺeńd́əms M:Jurtk, ĺeḱäńd́əms M:Ur [разразиться слезами, сильно заплакать] / in Tränen ausbrechen, heftig zu weinen beginnen; [с подъёмом начать что-н. делать, увлечься] / begeistert etw. zu tun beginnen, sich hinreissen lassen (z.B. im Spiel) (M:P). šabaś eḱĺäńt́ś nalʿkśəḿä M:P Das Kind begann begeistert zu spielen. — [Vgl. dschag. (Radl.) jiɣlan- ‘in Tränen sein’].

eḱĺäŋkšńəms M:P, ekĺäŋkšńəms M:Kr Jožka, ikĺe·ńkšńəms M:Jurtk, ĺeḱäŋkšńəms M:Ur (Frequ. zu eḱĺäńd́əms) [сильно плакать] / heftig weinen (M:P); [(постоянно) всхлипывать] / (fortwährend) schluchzen (M:Jurtk); [ликовать, забавляться] / (an etw.) Freude haben, jauchzen, sich belustigen (M:P). šabaś eḱĺäŋkšńi M:P Das Kind jauchzt. śor-avańäćä moraj-kšt́i jurʿt-avańäćä ekĺäŋkšńi M:Kr (Sir.) [Deine Getreidemutter singt und tanzt, deine Jurtenmutter (aber) weint (schluchzt)].

eḱĺeḿet́ E:Mar [сын божества-покровителя Кардаз-Сярко] / ein Sohn des Kardas-Sjarko [Schutzgeist des Hofes] (kardas-śarko hat drei Frauen: oĺona, t́ikšama u. ĺukšama, zwei Söhne: maŕeś u. eḱĺemet́, drei Töchter: v́intaj, ĺomaj u. t́ikšama).

ekše ChrE E:Atr VVr Kažl, ekše͔ ~ ekše ~ e͔kše ~ ekš E:Mar, ekšä· E:Ba, ekšä ~ eḱšä ~ ekš E:Kad ― jɛš̀ɛ̆ ~ ɛš̀ɛ̆ ChrM, jäšä (Gen. jäšen, Nom. Pl. jäšet) ~ äšä (Gen. äšen, Nom. Pl. äšet) M:P, jäšä M:Pš Vod, äšä M:Sel, jɛškə- ~ eškə- (: eškə̑zt, eškə̑zə̑nə̑k) ChrM, äškə- M:Sučk холодноватый, прохладный / kühl, frisch (E:Mar: vom Tag, Wind, aber nicht vom Wasser) (ChrE E:Mar Atr VVr Kažl Ba Kad ChrM M:P Pš Sel); [тень] / Schatten, Stelle, wo man Schutz vor der Sonne od. vor dem Winde hat (ChrE E:Mar Atr Kažl Ba Kad); [укрытие] / Schutz (E:Mar ChrM [jɛškə-, eškə-]); [место за чем-н., находящееся позади] / Raum hinter etw., das hinten Gelegene (ChrE E:Mar). arak ekšeśt́eń E:Atr, arak ekšit́i E:Kad, arak ekši͔t́i E:Kal Stell dich in den Schatten! čiś e·ḱšä E:Kad Der Tag ist kühl (trübe). a mon ḱiŕńət́ä jäšä vastńasa M:Vod (IV207) Ich halte dich an geschützter Stelle. | ekše-ṕeĺ E:Atr, ekš-ṕeĺ E:Večk [тень] / Schatten (E:Atr); [ширма] / Schirm (gegen Sonne od. Wind) (E:Večk). moĺan mad́an ekše-ṕeĺs [E:?Atr] Ich gehe und lege mich in den Schatten. | ekše͔-tarka ~ ekše-tarka E:Mar ― äkš-tarka M:Prol [тень, прохладное, несолнечное место] / Schatten, schattige, kühle Stelle, wohin die Sonne nicht scheint. vaj ekše͔ tarkań ḱistojńet́ E:Mar (1146) O, ihr Erdbeeren an einer schattigen Stelle! | stoĺ-ekš E:Mar [место за столом (почётное)] / Platz hinter dem Tische [Ehrenplatz]. id́ikaja stoĺ ekše͔t́ (1136) Gewinne dir den Platz hinter dem Tische!

ekšńe E:Atr VVr MKly Is (Lok.) [за, под прикрытием] / hinter, im Schutz. pokaj ekšńe polat́ se͔ŕńeze͔, ĺenta ekšńe t́uža čeŕńeze͔ E:MKly (VII12) Mit (‘hinter’) einem Festhemde ist deiner Gattin Wuchs (verhüllt), mit (‘hinter’) einem Kopfbande ihr gelbes Haar (umgebunden). | stoĺ ekšńe E:Atr за столом / hinter dem Tische.

ekšse͔ ChrE, ekšse͔ ~ ekšce͔ E:Mar, ekšse͔ E:Čamz Gor Večk (Iness.) [за (где?)] / hinter (wo?). eŕit́ kavto pand(o) ekšse͔ E:Mar (1166) Sie leben hinter zwei Hügeln. v́iŕińt́ ekšce͔ kavto sokolt ḱišči͔t E:Mar (272) Im Schutze des Waldes hüpfen zwei Falken hin und her. ḱiŕd́iḱ ḱeĺet́ ṕejet́ ekšse͔! E:Mar (274) Halte deine Zunge im Gewahrsame deiner Zähne! uŕvaĺa ekšce͔ domašań ĺivt́iź E:Gor (VII246) Unter (‘hinter’) Brautführern führten sie Doma. | karavul ekšce͔ E:Mar [под караулом] / hinter dem Wächter, unter Bewachung. | panᴣ̌uma ekšce͔ E:Mar [за, под замком] / hinter dem Schlosse. | stoĺeńt́ ekšse͔ ChrE, stoĺ ekšse͔ E:Mar, stoĺińt́ ekšse͔ E:Čamz [за столом] / hinter dem Tische, am Tische. kuparos čuvtoń stoĺ ekšsat E:Mar (1188) [Du sitzt] hinter einem zypressenen Tische. t́e stoĺińt́ ekšse͔ ḿiń jarstanok[‑]śiḿtanok E:Čamz (220) An diesem Tische essen wir, trinken wir.

ekšte͔ E:Mar, ekšt́e E:Atr VVr, ekšče E:Kal (El.) [от, из-за, позади] / von hinten heraus. | stoĺ ekšt́e E:Atr VVr, stolt ekšče E:Kal из-за стола / vom Tische. son śt́eś stolt ekšče E:Kal (2144) Sie stand vom Tische auf.

ekšes ChrE E:Atr Bug, ekše͔s ~ ekšes E:Mar, ekšs E:Ba (Ill.) [за (куда?)] / hinter (wohin?). pokš ḱev ekše͔s araśt́ E:Mar (288) Sie stellten sich hinter einen grossen Stein. ḱekšś kućka ekše͔s E:Mar (293) Er verbarg sich hinter einem Tümpel [Mooshöcker]. t́ejt́̀eŕenze͔ ekšeze͔t́ tšijas̀a ChrE Ich werde für dich um seine Tochter anhalten. eś ekšeze͔m sajs̀a ChrE Ich selbst nehme sie zur Frau. a sońźe śt́iŕt́ saśsa eś ekšizi͔ń E:Kal (2137) Seine Tochter werde ich mir zur Frau nehmen. mon tońt́ ekši͔zi͔t́ v́ešan ṕiŕǵiḿe ińazuru-pazuń śt́iŕ E:Kal (2134) Ich werde dir die Tochter des Fürsten und Gottes Pirgime zufreien. äškəznza arak! M:Sučk Stelle dich hinter ihn! | eškə̑zə̑t ChrM [в твою защиту] / zu deinem Schutz; eškə̑zə̑nə̑k ChrM M:Pal [в нашу защиту] / zu unserem Schutz. arak eškə̑zə̑nə̑k košagaks M:Pal [Stelle dich als Schirm zu unserem Schutz!]. | karavul ekšes E:Mar [за (под) караул] / hinter die Wacht, unter Bewachung. | panᴣ̌uma ekšes E:Mar [за (под) замок] / hinter das Schloss. ṕeksti͔k kudot panᴣ̌uma ekšes E:Mar Verschliesse dein Haus! śiśem panᴣ̌uma ekše͔s ṕeksti͔ź E:Mar (2121) Mit sieben Schlössern schloss man sie ein. ṕeksti͔ḱ śiźǵeḿeń-źiśem panᴣ̌uma ekšes E:Bug Verschliesse sie hinter sieben Schlössern! | stoĺ ekše͔s E:Mar, stoĺ ekšes E:Atr, stoĺ ekšs E:Ba за стол / hinter den Tisch. kudańeń lad́i stoĺ ekše͔s E:Mar (1136) Dem Brautwerber geziemt es auf den Platz hinter dem Tische (sich zu setzen). | śup̀avoń ekšes maksoms ChrE [выдавать замуж за богатого] / (ein Mädchen) an einen reichen Mann verheiraten.

ekševa ChrE, ekška E:SŠant, ekšḱeva [? Dem. od. zweifacher Prol. ? ekš + ka + va] ChrE E:Is [позади, сзади] / hinter (etw. her). mon ‒‒‒ tujan ‒‒‒ tuča ekška (ḿeńeĺ jožova) E:SŠant (I498) Ich werde (am Himmel entlang) gehen, hinter Wolken. kača·mzo ‒‒‒ kuźi· ‒‒‒ ḿeńe·ĺ jožo·va ‒‒‒ ṕejeĺ ekšḱe·va E:Is (I100) Der Rauch ‒‒‒ klettert hoch bis zum Himmel, ‒‒‒ hinter die Wolken.

jäšəćəḱ M:P [Kr] (Adv.) [крытый / verdeckt]. son meńəĺt́ marʿta śuduft́ jäšəćəḱ [M:Kr] (IV15) (Sie verfluchte) die Arme dem Himmel verdeckt (zu liegen).

ekšeška E:Večk Is [дов. прохладный] / zieml. kühl.

ekšeĺams ~ ekšeĺems ChrE, ekse͔ĺams (~ ekšeĺams) E:Mar, ekše·ĺems E:Atr VVr Večk Is, ekšiĺams E:Gor, ekše·ĺams E:Ba, ekšəĺams E:Nask ― jɛš̀əĺəms ChrM, *(j)äšəĺəms (: jäšeĺan, -i ~ äšeĺan, -i) M:P, jäšəĺəms M:Pš Avg Vert, äšəĺəms ~ äšĺəms M:Čemb Kars Pimb, äšəĺəms M:Sel, äšəĺams M:Sučk, äkšələms M:Ur, äkšəĺəms M:Prol, äkšəĺəms ~ ekšə·ĺəms M:Jurtk купать(ся) / jdn. mit kaltem Wasser begiessen, baden (ChrE E:Mar Atr VVr Večk Is ChrM M:P Pš Avg Vert [Mam] Čemb Kars Sel Jurtk); [заставлять плавать] / schwimmen lassen (M: Ur Jurtk); купаться / sich begiessen, (sich) baden (ChrE E:Mar Atr VVr Večk Is ChrM M:P Pš Čemb Sel Jurtk); [плавать] / schwimmen (M:Jurtk: in kaltem Wasser) (M:Ur Jurtk). brat́ińiḱi tuśt́ eŕks e͔kše͔ĺamo. – v́edratńe E:Mar (227) Die Brüder begaben sich zum See, um zu baden. – Die Wassereimer. v́ed́ińt́ ejse͔ ejkakši͔ś ekše͔ĺama E:Mar (23) In diesem Wasser muss man das Kind baden. a mon paŕasi͔ń, a mon ekšeĺesi͔ń E:Večk (III143) Nicht ich bade sie, nicht ich begiesse sie mit Wasser. šaba äšeĺan M:P Ich bade das Kind. jäšəĺəźä pabańäźä vad́əńd́əźä M:Pš (IV383) Die Alte badete und salbte es. jäšəĺəźəń vad́ənd́əźəń M: Pš (IV164) Sie übergoss sie [mit Wasser] und bestrich sie [mit Öl]. śiśəm pańasa son jäšəĺəźä M:Avg (IV30) Sie badete ihn in sieben Saunastuben. moń jäšəĺəmaśt́ saftə̑rk ṕiŋgə̑va· M:Vert (IV295) Wascht mich zur Frühstückszeit! [śiśem] pańasa śuduf [salo·ńäń äšeĺeź] [M:Mam] (IV34) In sieben Saunas wurde [die arme] Salonä gebadet. ĺämb́ä bańäńasa äšĺəźä M:Kars (IV321) Er begoss sie in der warmen Sauna. ḱiŕʿksńä modasa jäšəĺišt́, ṕiźəm tuj [M:P] Baden die Sperlinge auf der Erde, wird es regnen. [kə̑ĺi äšeĺet́ada] pańasə̑n, makssa [śt́iŕeźeń] [M:Mam] (IV873) Wenn ihr euch in meiner Sauna badet, so gebe ich [euch] meine Tochter. daj śt́əŕńä äšĺət́am [M:Pimb] (IV797) Lass uns baden, Mädchen!

ekše͔ĺića E:Mar [пловец] / Schwimmer. moĺi, śĺed araś; ḱeŕi, šče͔pkat araś. – v́eca ekše͔ĺićäś (244) Er geht, keine Spuren; er haut, keine Späne. – Der Schwimmer im Wasser.

ekšeĺḿe E [купание] / Bad.

ĺekšńims E:Kad Kal, ĺekšńi·ms E:Šokša, ĺikšńims E:Kur, ĺekšńums E:Kažl ― *(j)äšəĺəkšńəms (: jäšeĺekšńan, -i ~ äšeĺekšńan, -i) M:P (Frequ. zu ekše͔ĺams, (j)äšəĺəms) купать / jdn. baden; купаться / (sich) baden (E:Kad Kal Kur M:P); [крестить] / taufen (der Pope ein Kind) (E:Kal); [заставлять крестить] / taufen lassen (E:Šokša). at moĺat bańav ĺekšńuma? E:Kažl (III271) Gehst du nicht in die Sauna baden? kosa kosa ĺekšńiźe? E:Šokša (VII440) Wo liess sie es taufen? šaba äšeĺekšńan M:P Ich bade das Kind. esa [äšəĺekšńišt́] kolma [śt́iŕenzə̑n] M:P (IV880) Darin baden sich seine drei Töchter. | apak ĺikšńiḱ E:Kad [татарин (некрещёный) (тайное слово)] / Tatare (eig.: Ungetaufter) (Geheimw.).

*jäšəĺəkšńəkšńəms (: jäšeĺekšńekšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäšəĺəkšńəms).

*jäšəĺəkšńəft́əms (: jäšeĺekšńeft́an) M:P (Fakt. zu jäšəĺəkšńəms).

*jäšəĺəkšńəfńəms (: jäšeĺekšńefńan) M:P (Frequ. zu jäšəĺəkšńəft́əms).

*jäšəĺəfńəms (: jäšeĺefńan) M:P (Frequ. zu jäšəĺəft́əms).

*jäšəĺəfńəkšńəms (: jäšeĺefńekšńan) M:P (Frequ. zu jäšəĺəfńəms).

ekšeĺavtoms E:Mar, ekše·ĺevt́ems E, ekšᴉla·ftᴉms E:Ba ― *(j)äšəĺəft́əms (: jäšeĺeft́an ~ jäšeĺeftan ~ äšeĺeft́an, -i ~ äšeĺeftan) M:P, äšəĺəft́əms M (Fakt. zu ekše͔ĺams, ekšeĺems, (j)äšəĺəms) [заставлять купать(ся) (через посредство кого-л.)] / jdn. baden lassen (durch Vermittlung eines anderen).

jäšəĺks M:[?]Kr подтенок / Schatten, Schirm, Schutz gegen etw.

jäšəĺksḱä M:[?]Kr (Dem. zu jäšəĺks) id. t́išəń jäšəĺksḱä śuduft́ v́eĺkssə̑nza [Einen Schirm aus Heu hat der Arme über sich] (verm. = t́išəń jäšks M:Pš шалаш, покрытый сеном / eine Hütte mit einem Dach aus Heu; [vgl.] “t́išəń ṕeŕe·ma manda pŕasa” Sonnenschirm [eig.: ein Armvoll Heu auf der Spitze eines Stocks]).

ekšeĺgadoms E:Atr VVr, ekšelgadoms E:Večk Is, ekše·lgadoms E:Ba, ekši̬ĺgadums E:Kad ― ekšə·lgə̑də̑ms M:Jurtk прохладеть, свежеть / kühl werden, frisch werden, sich abkühlen. v́eńeĺkse͔ś ekšeĺgać E:Atr Das Wetter ist etwas kühler geworden. ekšeĺgadi͔ń a lamodo E Ich habe mich etwas abgekühlt. čiś ṕeĺ e·kš suva·ś, ekši̬ĺga·ts E:Kad Die Sonne verschwand hinter den Wolken, es wurde kühl.

ekšelgaftoms E:Večk (Kaus. zu ekšelgadoms) [охлаждать] / kühler machen (z.B. ein Zimmer durch Öffnen des Fensters).

ekšeḿems E:MKka, ekšamums E:Kažl [затеняться] / beschattet werden (E:MKka); [охлаждаться] / sich abkühlen (E:Kažl). či-pas ekšemś lopasundo, kov-pas ekšemś suĺejsi͔nde͔ [E:MKka] (I35) Sie beschattete die Sonne mit ihren Blättern, sie beschattete den Mond mit ihrem Schatten.

*ekšamtoms E:SŠant (Kaus. zu *ekšamoms, ekšeḿems) [затенять] / beschatten. lopason mon či-pazośt́ ekšamtuvĺija (II5) Mit meinen Blättern ‒‒‒ hätte ich die Sonne beschattet.

ekšeńd́ems E:Mar Atr VVr Večk, ekše·ńd́ems ~ ekše·ńd́ams E:Ba, ekšeńd́ams E:SŠant, ekšińd́ims E:Kad, ekši͔ńd́ims E:Kal ― jäšəńd́əms M:P Pš, äšəńd́əms M:Čemb Sučk, äkšəńd́əms M:Ur, ekšə·ńd́əms M: Jurtk [холодеть, охлаждаться] / kühl werden, sich abkühlen (E:Mar: nicht von der Speise; M:P: z.B. Speise; M:Sučk: vom Wetter) (E:Mar Večk Ba M:P Pš Čemb Sučk Ur Jurtk); [прохладиться, остывать, проветриться (на свежем воздухе)] / sich abkühlen (der Mensch z.B. in der frischen Luft) (E:Mar Večk Atr M:Pš Sučk Ur Jurtk); [охлаждать] / jdn. abkühlen (E:Mar); [затенять] / beschatten (E:Kad Kal SŠant). moĺan v́eńeĺeŋ ekšeńd́eḿe E:Atr Ich gehe hinaus, um mich abzukühlen. mon ekšeńd́iń E:Atr Ich habe mich abgekühlt. kudu·ś ekše·ńć E:Ba Die Stube ist kühl geworden. kov-pas ekšeńd́aś son ćućovsonzo E:SŠant Den Mond-Gott beschattete sie (die Birke) mit ihren Kätzchen.

ekšeńd́eft́ems E:Večk ― (j)äšəńtft́əms M: P, äšəńtft́əms M:Čemb (Fakt. zu ekšeńd́ems, (j)äšəńd́əms) [охлаждать, остужать] / kalt (kälter) machen, abkühlen (M:P). ušət́ jäšəńt́ft́əźä M:P Das Wetter ist kalt geworden (eig.: Es hat das Wetter kalt gemacht).

*jäšəŋkšńəms (: jäšeŋkšńan, -i) M:P (Frequ. zu jäšəńd́əms).

ešks E:Večk ― ešks ~ eš̀ks ~ jäšks M:P, jäšks M:Pš, äšks M:Čemb Sel Sučk Ur [прикрытое (от ветра) место] / (vor dem Winde) geschützte Stätte (M:P: [не перед солнцем] / nicht vor der Sonne; M:Čemb: [прикрытое от солнца место] / vor der Sonne geschützte Stelle), (E:Večk auch:) [способность переносить мороз] / Fähigkeit, Kälte zu ertragen. araś sondza eškse͔za E:Petr (VIII206) Es gibt keine Wärme (‘keinen Schutz’). ṕiźəmda košə̑ĺət́, varmada ešksə̑ĺət́ M:Kr Du bist (mir) im Regen eine Hütte, im Winde ein Schutz gewesen. | äšks-vasta M:Pš Sučk [прикрытое от ветра место] / vor dem Winde geschützte Stelle. | ešks-vastə̑ńä M:Kr, äšks-vastə̑ńä M:Sel (Dem.) [тень, тенистое место] / Schatten, schattiger Platz. [pśi uĺi], ešks vastə̑ńas [ḱäšat] M:Kr (IV599) Wenn es heiss ist, kannst du dich im Schatten verbergen. | t́išəń jäšks M:Pš шалаш, покрытый сеном / (provisorisches) Obdach, Schirmdach aus Heu.

äškssa E:Nask ― eškssa ~ jäškssa M:P, äškssa M:Temn Ur Čemb, äšksa M: Sučk, eškssa [M:Mam], ešksa M:Jurtk (Iness.) [за, под защитой] / hinter, im Schutz, (M:P auch:) [под чьим-л. покровительством] / in Obhut jds.; (M:Jurtk:) [защищённый, покрытый] / geschützt, bedeckt (von etw.). ḿitŕej vanə̑ncə̑ kruta b́eŕaksa, kruta b́eŕaksa, kaĺ jurńä äškssa M:Temn (VIII324) Mitrej schaut sie an dem steilen Ufer an, an dem steilen Ufer, hinter einem Weidenstrauch. mon aščəń äškssə̑nza M:Čemb, mon aščəń soń äšksə̑nza M:Sučk Ich stand hinter ihm. | pańᴣ̌́əma jäškssa M:P [закрытый, запертый] / verschlossen, zugeriegelt. soń kudə̑c pańᴣ̌əma ešksa (eškssa, jäškssa) M:P, soń kudə̑c pańᴣ̌əma äškssa M:Ur Sein Haus ist verschlossen. [salo·ńä] udi͔ [śiśem] pańdžema son eškssa [M:Mam] (IV31) Salonä schläft hinter sieben Schlössern.

eškssta ~ ešksta M:P, eškssta M:Pš, ešksta M:Jurtk (El.): son śävəźä karau·l ešksta M:P Er befreite ihn von der Wache. kolma prad eškssta ivaj əd́ńä·źä soldatś tońć uĺat M:Pš Unter den drei Brüdern, Iva, mein Kindchen, bist du der, der Soldat wird.

eškss M:P, ešks M:Kr Jurtk [под защиту, покровительство] / in Obhut jds. (wohin?) (M:P Kr). śä lomańt́ś putfks karaul eškss M:P Jener Mensch (Mann) ist unter Bewachung gestellt worden. [t́äńi] moĺat lomań-[ot́śu] ešks M:Kr (IV605) Du wirst nun unter einen fremden Vorgesetzten gehen. ṕäkstaf [? ṕäkstak] kuttśeń pańdžə̑ma eš́kss M:P Verriegle dein Haus! arak jäšksə̑zə̑nza M:P Stell dich hinter ihn! v́eĺəń-ḱiŕd́i azə̑rava ‒‒‒ arak košagańaks (v́eĺət́) jäšksə̑zə̑nza M:?Alk [Herrscherin über das Dorf ‒‒‒ stelle dich als Schirm zum Schutz des Dorfes!].

ešksḱä M:P (Dem. zu ešks) [прикрытое от ветра место] / vor dem Winde (nicht aber vor der Sonne) geschützte Stätte. varmada ajaš śiń v́ed́ eškskasna Sie haben ja keinen Schutz vor dem Winde.

eškse͔v ~ eškse͔j E:Večk SŠant [нечувствительный к морозу, теплокровный] / unempfindlich gegen Kälte, warmblütig (Mensch).

jäškstams ~ *eškstams (: eškstan, -aj ~ eš́kstan, -aj) M:P, jäškstams M:Pš [прятать, скрывать, закрывать, доставить в безопасное место] / verstecken, verbergen, verdecken, in Sicherheit bringen; [прятаться, шмыгнуть в убежище] / sich verstecken, in ein Versteck schlüpfen. ton kov moń uźəŕəźəń jäškstajt́? M:P Wohin hast du meine Axt gesteckt od. versteckt? vorś moń ezdə̑də̑n jäškstaś M:P Der Dieb schlüpfte vor mir in ein Versteck, ich konnte den Dieb nicht erwischen [obgleich ich ihn verfolgte]. mon son eztə̑də̑nza (< ezdə̑də̑nza) jäškstə̑n (< -an) M:Pš Ich verstecke [? versteckte] mich vor ihm od.: mon soń jäškstajńä M:Pš [? id. od.: ? Ich entschlüpfte ihm od.: ? Ich versteckte ihn].

ešksńəms M:P (Frequ. zu eškstams) [ставить в укрытие] / in ein Versteck setzen.

*eškstə̑və̑ms (: eš́kstə̑v́i) M:P, ? *eškstuvə̑ms (: eškstuvan, -i) M:Lemd (Refl. zu eškstams (? eškstə̑ms)) [прятаться, скрываться] / sich verstecken, sich verbergen. kulə̑ma·da af ḱäšuvat, juma·mada af eškstuvat M:Lemd (IV175) Vor dem Tode kannst du dich nicht verstecken, vor dem Sterben kannst du dich nicht hüten.

elda [E:Bug] нет ничего / (es gibt) nichts.

e͔ĺ ~ eĺ E:Mar, eĺ E:Kočk NSurk SŠant, äĺ ~ äĺi E:Gor, äĺi E:Sob Škud ― *əĺä (: elä) M:P, əĺə M:Pš, *əĺä· (: eĺä·) M: Kr, əĺä M:Kars, äĺə M:Ur чуть не, разве / gerade, eben, soeben, beinahe, nahe daran (etw. zu tun); [же] / denn. son e͔ĺ kuli͔ E:Mar, son äĺi kuli͔ E:Gor Sob, son eĺä kuli͔ (~ kulśi) M:P, son əĺə kuli͔ M:Pš, son äĺə kuli͔ M:Ur Er liegt (wirklich) im Sterben. e͔ĺ kuli͔ĺ E:Mar Er lag im Sterben. iśak eĺä kulə̑kšńeś (od. kulśeś) M:P Er lag gestern im Sterben. eĺ musi͔ ruzoń v́ijiś E:Mar Das russische Heer holt sie beinahe ein. užo, užo, doči͔ńem, eĺ moĺan E:Mar (282) Warte, warte, mein Töchterlein, ich komme schon. poŕśt́, poŕśt́, eĺ poŕev́it́, či͔ze͔jak eĺ čopot́i E:Mar (2121) Sie nagten und nagten, sie waren nahe daran, es zu zernagen, auch die Sonne war nahe daran, unterzugehen. “uš [ḿeźeń]”, ḱeĺa, “šum eĺ si͔, uš [ḿeźeń]”, ḱeĺa, “ḱŕik eĺ si͔?” E:Mar (114) “Was für ein Geräusch”, spricht er, “nähert sich, welch ein Geschrei”, sagt er, “naht sich?”. vaj äĺi sakšni͔ śe poraś E:Škud (VII122) Ach, diese Zeit naht eben. äĺi juti͔ galań-polk E:Škud (VII122) Eben fliegt vorüber eine Gänseschar. saka, avakaj, vani͔ka, kodamo ńišč́ojś eĺ juti͔ E:Kočk (VII54) Komm, Mütterchen, siehe, was für ein Bettler eben vorbeigeht. varštaś t́ušt́ań son udalov, vani͔ ńev́eŕnojt́ si͔nst eĺ sajsi͔ź E:SŠant (I89) Der Tjuschtjanj sah hinter sich, er sieht die Heiden sie gerade einholen. eĺ tukšnoś (d-) pakśań t́e odᴣ́ora jakamo E:NSurk (I376) So machte sich der junge Mann auf, durch die Feldmark zu gehen. son eĺä prakšńeś mastə̑ru M:P Er war beim Hinfallen. [śiń vańiᵪ́t́ eĺä· ḿeź ńäiᵪt́] [M:Mam] (IV146) Sie schauen hinaus, und was sehen sie! əĺä ĺäćsi͔ śormav kujt́ M:Kars (IV320) Er meinte soeben die bunte Schlange zu erschiessen. šińäś ə̑ĺä vaj šopə̑čńi, v́eńäś ə̑ĺä vaj sašə̑ndə̑ M:Bar (VIII350) Der Tag fängt eben an, dunkel zu werden, die Nacht beginnt eben heranzunahen. — [Vgl. russ. еле].

eĺak E:Večk Is NSurk SŠant ― eĺak M: Pš, äĺak M:Čemb [предполагаемая детская болезнь] / eine vermutete Kinderkrankheit, die das daran leidende Kind sehr empfindlich macht, so dass es ohne Grund weint u. lacht (E:Večk Is SŠant). eĺak saiźe E:SŠant Die eĺak-Krankheit hat sich seiner bemächtigt. son eĺak araś ksti͔ᵪ́t́ kańńəms M:Pš Er trägt und trägt unermüdlich Erdbeeren aus dem Walde. äĺak araś M:Čemb Er übereilt sich, schludert, plappert. | eĺak-pŕiča E:NSurk [какая-то болезнь / irgendeine Krankheit]. ḱeŕasi͔ńd́e čiń pŕičań šumoń pŕičań eĺak pŕičań, talak pŕičań (III146) Er schlägt die bei Tage gekommene pŕiča, die vom Lärmen gekommene pŕiča, die Wahnsinns-pŕiča, die Irrsinns-pŕiča nieder. — Vgl. tschuw. äläk клевета; ? alt. (Anh.) jelik радоваться.

eĺakadoms E:Mar Večk Is NSurk SŠant, eĺaka·dᴉ͐ms E:Ba ― eĺakadə̑ms M:P Pš Čemb [An], eĺa·kə̑də̑ms M:Ur Jurtk [выйти из себя] / ausser sich geraten; (E:Mar:) [становиться чрезмерно весёлым, радоваться до слёз] / überfroh werden, von Freude hingerissen werden, später folgt vielleicht Weinen; [E:?Ba:] “и плачет и смеётся” / “weint u. lacht [zugleich]”; (M:Pš:) [разразиться смехом от радости, “не умея владеть собой”] / vor Freude in lautes Lachen ausbrechen, “ohne sich beherrschen zu können”; (M:Čemb:) [о необузданно смеющихся и плачущих] / kann man sowohl von einem unbändig Lachenden als auch von einem unbändig Weinenden sagen (E:Mar Ba M:Pš Čemb); [начинать буйствовать, н. веселиться] / zu toben anfangen, sich zu belustigen anfangen (E:NSurk); разыграться / begeistert zu spielen anfangen (E:SŠant M:Pš); разбегаться / umherzurennen anfangen, hin u. her zu laufen anfangen (M:Ur Jurtk); раскидываться / sich hin u. her werfen, sich wälzen (M:An). — [Vgl. eĺńems].

eĺakaĺems E:Mar Gor ― eĺa·kə̑ĺəms [M:Ur Jurtk] (Frequ. zu eĺakadoms) [веселиться, ликовать] / sich belustigen, jauchzen (E:Gor). | eĺakaĺems-talakaĺems E:NSurk [SŠant] [ходить во сне (здоровый) или блуждать в умопомешательстве (больной)] / schlafwandeln (Gesunder) od. umherirren in Geistesverwirrung (Kranker) (E:NSurk); [буйствовать, шуметь, веселиться] / toben, lärmen, sich belustigen (E:SŠant).

eĺakaĺima [E:NSurk]: sonde͔ ejse͔nde͔ eĺakaĺima Er irrt umher im Schlaf od. im Irrsinn.

eĺakat́kšnəms M:P, eĺakatkšńəms M:Pš, eĺakačńəms [M:Čemb] (Frequ. zu eĺakadə̑ms) [веселиться, буйствовать] / sich belustigen, toben (z.B. Kinder) (M:Pš).

eĺa·ndams [? 1. Sg. Präs. eĺa·ndan, offenbar eĺ + andan ich ernähre soeben] E:Jeg (Nym.) докармливать / ernähren.

eĺäb́äš M:Pš Sind, eĺb́äš ~ eĺäb́äš (Gen. eĺäb́äžen) M:P, eĺb́äš M:Čemb Sel [оборванец] / einer der in Lumpen (ohne Gürtel, in zerrissenen Kleidern ohne Knöpfe) geht; (Adj.) [неопрятно одетый, оборванный] / unsauber gekleidet, zerrissen. ḿes laśkəńd́at kak eĺb́äš M:Čemb Was läufst du umher wie ein Lumpenkerl? (wird zu einem Kinde gesagt, das in ungeknöpften Kleidern wild umherläuft). ščaməc eĺb́äš [M:?Pš] Čemb, ščamə̑c eĺ(ä)bäš M:Sel Sein Hemd ist zerrissen.

eĺäńćams M:Pš, eläńćams M, *eĺänćams (: eĺänćan, -äj) M:P шляться, ходить без дела / herumschlendern, müssig gehen, bummeln (M:Pš); [веселиться] / sich belustigen (vgl. iĺa·n-alan ich belustige mich) (M:P). — Vgl. v́eĺeńᴣ́ams E.

*eĺänćakšńəms (: eĺänćakšńan, -i) M:P (Frequ. zu eĺänćams).

*eĺänćaftə̑ms (: eĺänćaftan, -i͔) M:P (Fakt. zu *eĺänćams) [веселить] / jdn. belustigen.

eĺd́e ~ iĺd́ɛ̆ ChrE, eĺd́e E:Mar Jeg, iĺd́e· ~ iĺd́i· E:Kad, iĺd́e E:Kal, *iĺd́e· E (Gen. ‑ń) ― jɛĺd́ɛ̆ ~ ɛĺd́ɛ̆ ChrM, jäĺd́ä ~ äĺd́ä ML75(M), jäĺd́ä M:P (Gen. jäĺd́en, Nom. Pl. jältt), äĺd́ä M:Sučk, äĺd́ä· M:Prol, eĺd́ä (~ äĺd́ä) M:Jurtk [кобыла] / Stute. | eĺd́e-načko E:Mar Atr VVr Gor Ba Kal Is, äĺd́ä-načka E:Kažl ― äĺd́ä-nač́ka M: P (Nom. Pl. -nač́kt), jäĺd́ə-nač́ka M:Pš (bot.) конёвник / Wasserampfer (= alašań umbrav E (Wied.)) (E:Mar); ? конёвник / ? Pferdesauerampfer (Pawl. Wiesenklee (Trifolium pratense)) (= alašań t́ikše E:Kal, ĺišḿä-načka E:Kažl) (E:VVr Gor Ba Kal Kažl M:Pš); щавель / Sauerampfer (E:Atr Is M:P); конский щавель / Pferdesauerampfer (M:Sel). | eĺd́eń stada E [стадо кобыл / Stutenherde]. | id́em eĺd́e E:Mar ― id́əm äĺd́ä M:Alk [прозвище гневной женщины (“дикая кобыла”)] / ein von einem zornigen Frauenzimmer gebrauchtes Schimpfw. (“wilde Stute”). | ku·rva-ä·ĺd́ä M:P [“кобыла-распутница” (ругат.)] / “Huren-Stute” (Schimpfw.). | ośol-eĺd́e E:Mar [ослица] / Eselin. | v́ät́i jäĺd́ä M:Pš [безалаберная женщина, втайне продающая имущество дома (“странствующая кобыла”)] / ein Frauenzimmer, das insgeheim Hab u. Gut des Hauses ins Dorf trägt (um es da zu seinem Nutzen zu verkaufen; “fahrende Stute”).

*jäĺd́əńä (: jäĺd́eńä) M:P (Dem. zu jäĺd́ä) id.

eĺe ~ e͔le͔ (Gen. -ń) ~ e͔l E:Mar, eĺe E:Atr VVr Gor Večk Is, eĺ FS19(E) E:Kal Kažl, eĺä E:Ba (Nom. Pl. eĺe·t́), iĺ E:Kad Šokša ― jäĺ ~ äĺ FS19(M) M:Čemb, jäĺ (~ jäl, Gen. -en, Nom. Pl. jälʿt) M:P, jäĺ M:Pal Mam Katm, äl M:Sel, eĺ M:Jurtk подол / Schoss (am Kleide), Saum (E:Mar: Schoss, Hemdsaum, vgl. 1pol; M:P: Saum eines Kleides, wenn er angehoben ist, so dass daraus eine sackartige Vertiefung wird) (FS(E) E:Mar Atr VVr Večk Is Ba Kad FS(M) M:P Mam Katm Čemb Jurtk). eĺem kalat́ś E:Mar Mein Hemdsaum riss entzwei. možobut toń eĺes praś E:Mar (21) Vielleicht ist er gegen [auf] deinen Schoss gefallen. t́ešńä ṕeve·ŕćt́ anna polaj eĺe·zᴉ͐m E:Ba (I172) Die Sterne, Gattin Anna, wären in meinen Schoss gerollt. śäĺiń tuga·ńä śorat́ jäĺsə̑nza M:Pal (IV315) Der Mann hat einen Bogen aus Ulmenholz an der Brust (gespannt). jäĺsə̑nza v́är šavańä M:Mam (IV753) Es hat in seinem Schoss eine Blutschüssel. son suzma t́ev́ńac jäĺsə̑nza M:Katm (IV254) Sie hat ihre mühevolle Handarbeit im Schosse. akša [t́ev́ńats] äĺsə̑nza [M:?P] (IV755) Es hat eine weisse Handarbeit in seinem Schosse. [škajeń] śuduft́ [polańäźeń äĺezə̑n] ozaftsa [M:Mam] (IV100) Ich nehme meinen gottverfluchten Mann auf meinen Schoss. | eĺed́e eĺes E:Mar [прикасаясь коленями] / (einer) auf dem Schosse (des anderen). | eĺᴣ́iŕe E:Mar Ba Večk SŠant, eĺźiŕe E:Atr Is, eŕźiĺe ~ [?] eŕžiĺe E:VVr, eŕᴣ́iĺə- E:Nask, iĺźiŕä E:Kad ― äńᴣ́əŕ ~ äńźəŕ ~ eńᴣ́əŕ ~ eńźəŕ ~ eńźər ~ jäńᴣ́əŕ ~ jäńᴣ́ər ~ jäńźəŕ ~ jäńźər M:P, jäńźəŕ ~ jäńźər M:Pš, änźəŕ M:Alk, äŕᴣ́əĺä ~ äŕźəĺä (Nom. Pl. äŕźəĺat) M: Čemb, äŕźəĺä M:Sel (Nom. Pl. äŕźəĺat), äĺᴣ́əŕ ~ eĺźəŕä M:Sučk (eĺ + śiŕe) [разрез на кайме морд. женской рубашки] / Λ-förmiger Einschnitt vorn im Saum eines mordw. Frauenhemdes (E:Mar Atr VVr Ba Večk Is SŠant M:Pš Sel Sučk); [вышивка по подолу женской рубашки] / eine Stickerei am Hemdsaum entlang (M:P Alk Sel: eine (angesetzte) Stickerei, die am Rande des Hemdsaumes ringsum läuft, ausser vorn in der Mitte, wo es eine andere Stickerei, namens urma·ć, gibt) (M: P Alk Sel Čemb); [кайма шва рубашки] / Rand des Hemdsaums (E:Kad). ma·ko-lo·pat eŕźi·ĺeń E:VVr (II357) Mohnblätter [sind] mein Saumbesatz. | eĺźiŕe-boka E:Is [вышивка по бокам эльзире] / eine Stickerei zu Seiten der eĺźiŕe-Stickerei. | eĺᴣ́iŕe-pŕa E:Mar [вышивка поверх эльзире] / eine Stickerei oberhalb der eĺᴣ́iŕe-Stickerei. | eĺźiŕe-vaks E:Atr Večk = eĺźiŕe-boka E:Is. | eŕźiĺe-vaksi͔ńe E:VVr (Dem.): bazarnoj ṕŕeńiḱ t́ejeń eŕźiĺe-vaksi͔ńem (II357,371) (Wie) ein Honigkuchen vom Basar ist der gestickte Rand meines Saumbesatzes. | panar-eńźəŕ M:P Pš [вышивка на шве рубашки / Stickerei am Hemdsaum]. uĺu [ḿäs] v́äri͔št́ panar eńźəŕʿńä M:Pš (IV104) Uljascha, warum sind die vorderen Stickereien deines Hemdes blutig? | äńᴣ́eŕńä M:P (Dem. zu äńᴣ́əŕ) id.

eĺińe E:Mar (Dem. zu eĺe).

jäĺńä M:P (Dem. zu jäĺ).

eĺeśt́ FS19(E), eĺiśt́ E:Kažl подол / Saum (am Kleide).

eĺe·ćek E:Ba Večk Is ― jäĺćəḱ ~ (j)äĺćek M:P, äĺćəḱ M:Alk, äĺćək M:Čemb (Adv.) [на коленях] / im, auf dem Schosse, zu zweien (einer im Schosse des anderen, z.B. auf dem Rücken des Pferdes od. im Schlitten beim Rodeln). ozak jäĺt́śek M:P Setze dich auf meinen Schoss! ḿiń äĺt́śek moĺʿt́ama M:P [?Alk] Wir werden einer im Schosse des anderen fahren.

eĺi ChrE E:Mar Vez, eĺi ~ eĺ E:Večk, eĺ E:Petr NSurk, äĺi E:Gor, äĺä E:Ba, eĺi(ń) E:Sl ― əĺi M:P, ə̑ĺi ~ əĺi (~ eĺi) M:Sel, əĺi M:Čemb, älə M:Ur (Konj.) или / oder; [также вопр. част.] / auch Fragepartikel. ton ḿeśt́ ‒‒‒ iśt́a raŋgat, eĺi ormaskadi͔t́? E:Mar (295) Was schreist du so, oder bist du toll geworden? eĺi gluᵪojgadi͔t́? E:Mar (283) Oder bist du taub geworden! možobut toń eĺes praś eĺi toń ejd́et́[‑]kakšot laŋks E:Mar (21) Vielleicht ist er gegen [auf] deinen Schoss gefallen oder auf dein Kind, deinen Sprössling. śe eĺi toń koźejkat E:Mar Ist dies deine Gattin? suŕit́ńiń laŋks žeńeᵪ́eń [t́ät́aś] pute͔ v́et́e-kota eĺ ḱeḿeń valks jarmak – “propoj” E:Petr (VIII12) Der Vater des Bräutigams legt auf das Garn einige fünf, sechs oder zehn Rubel Geld – das Trinkgeld – hin. äĺä araś goŕeńeḿ? E:Ba (VII406) Hab ich keinen Kummer? eĺiń orčams paĺas araś E:Sl (VII178) (Oder) hast du nicht das Hemd anzuziehen? eŕaka, [t́śoraj], t́äŕaftk śäźəv́iᵪ́t́ eĺi af M:Sel (IV820) Nun, Junge, versuche, reissen sie oder nicht! [ḿiń] obžamaź [śeft́em-ka·ŕ-at́ä], af sotsak-[eĺi] soń, kosa [eŕäj]? [M:Mam] (IV854) Ein Alter mit Sieb-Bastschuhen hat uns Schaden zugefügt, weisst du nicht von ihm, wo er lebt? šumbra·st(a) ə̑ĺi jakavə̑t́ M:Sel (IV816) Bist du gesund gekommen? əĺi aĺäćəń jarʿcams kšəńa·c soń ajaš M:Kars (IV368) Hat dein Vater kein Brot zu essen. satə̑t́ eĺi śiv́eĺ M:Sel (IV816) Schafftest du Fleisch? | eĺi – eĺi ChrE E:Večk Vez, eĺ – eĺ E:NSurk, äĺi – äĺi E:Gor Škud ― ə̑ĺi – ə̑ĺi M:Pičep [ли – или] / ob – oder. eĺi araś jarcams moń ḱšińem, už eĺi araś ḱiĺd́ems rakšińem E:Večk (I145-6) Habe ich nicht Brot zu essen, habe ich nicht ein Pferd anzuspannen? eĺi ton udat ‒‒‒ eĺ ašt́at? E:Vez (I385) Schläfst du ‒‒‒ oder bist du wach? vaj eĺ či [ĺiśḿev] ińe kjuvoń ṕiŕazo, vaj eĺ či valgomov ińe kjuvoń ṕiŕazo E:NSurk (I360) Ist der grossen Schlange Kopf nach Osten (gewandt), oder ist der grossen Schlange Kopf nach Westen (gewandt)? kodat sovavtan ‒‒‒ eĺi śijäńćńeń eĺi zolotań? E:Škud (VII244) Welche hole ich, ‒‒‒ die silbernen oder die goldenen? ə̑ĺi od avaś śućeńźä, ə̑ĺi aĺäźä ṕiksə̑ńźä? M:Pičep (VIII284) Hat dich etwa die Stiefmutter gerügt, oder hat dich mein Vater geprügelt? — (Vgl. aĺi; iĺi). — Russ. или; ли.

eĺńems (~ eĺńe·ms) E:Atr Gor Ba Večk Is SŠant [играть, шуметь, веселиться] / spielen, toben, sich belustigen (E:Atr Ba Večk Is); ? яриться (девка) / ? geil sein (Mädchen) [E:?SŠant]. — Vgl. aĺńams M:Jurtk. — [Vgl. auch eĺak: eĺakadoms].

eĺv́äd́ej M:Sel [? вышивка] / ? eine Stickerei.

eḿeĺb́e M:Senk [воспоминание, память] / Erinnerung, Gedächtnis.

eḿež ChrE, eḿeš ~ eḿež E:Mar, eḿeš E:Večk Ba ― iməš ChrM, iḿeš M:P (Gen. iḿežen, Abl. iḿežd́ä), iməš M:Prol [фрукт, плод] / Obst, Frucht (M:P: [дикорастущий фрукт вообще] / wild wachsende Frucht überh.; [ягоды, орехи, яблоки] / Beeren, Nüsse, Äpfel) (ChrE E:Mar ChrM M:P); овощ / Gemüse (E:Ba Večk), (auch:) [съедобные зонтичные] / essbare Rohrpflanzen (M:P). | pakśa-eḿeš E:Večk Šest [все дикорастущие продукты полеводства] / alle auf dem Felde wild wachsenden Früchte (E:Večk). pakśa-eḿežeń kočkamo ĺiśemste͔ osks E:Šest (III39) Gebet, [das zu lesen ist,] wenn man wilde Früchte sammeln geht. | v́iŕ-eḿeš E:Mar Večk ― v́iŕ-əməš (v́iŕ-eḿeš) ~ v́iŕ-iḿeš ~ v́iŕ-emə̑š (Gen. -emə̑žən, Abl. -emə̑žda, Nom. Pl. ‑eḿešt) M:P [лесной дикорастущий фрукт (ягоды, яблоки, орехи)] / im Walde wachsende wilde Frucht (Beeren, Äpfel, Nüsse usw.). — Tat. jiməš.

eḿešḱe E:Mar ― iməšḱä M:Katm (Dem. zu eḿeš). vaj vata mon moĺan v́iŕəń iməškas M:Katm (IV255) Halt, ich gehe in die Waldbeeren!

emgamoms ~ eŋgamoms ChrE, emgamoms E:Mar, eŋga·moms E:Gor Ba Večk, eńgamoms E:SŠant ― eŋgamə̑ms M:Sučk приходить в оцепенение / erstarren (ChrE E:Mar); [потерять сознание, память] / bewusstlos, ohnmächtig werden (ChrE E:Mar M:Sučk); утихнуть / sich legen (der Wind, die Wellen); [переставать, прекращаться] / aufhören (z.B. mit dem Sprechen); [успокаиваться] / sich beruhigen (ChrE E:Gor Ba Večk SŠant M:Sučk); [обнищать, впасть в бедность] / verarmen, in Armut geraten (M:Sučk). varmaś eŋgamś M:Sučk Der Wind hat sich gelegt. — Tat. imgän-.

e͔mgamtoms E:Mar, *emgamtoms E:Kozl ― eŋgaptə̑ms M:Sučk (Kaus. zu emgamoms) [довести до бесчувствия] / bewusstlos machen. tol-aŋǵeĺ emgamtan E:Kozl (III209) Ich mache den Feuerengel ohnmächtig.

*eŋǵäd́əms (: eŋǵäd́an, -i) M:P, eŋǵäńd́əms (: eŋǵäńd́an) M:Sel Jurtk свихнуть / sich etwas verrenken (M:P: leicht; vgl. muvə̑d́əms).

*eŋǵät́kšńəms (: eŋǵät́kšńi) M:P (Frequ. zu eŋǵäd́əms).

*eŋǵät́ft́əms (: eŋǵät́ft́an ~ enǵät́ft́an) M:P (Fakt. zu eŋǵäd́əms) [вывихнуть] / etwas verrenken.

*eŋǵät́fńəms (: eŋǵät́fńan) M:P (Frequ. zu eŋǵät́ft́əms).

*eŋǵät́fńəkšńəms (: eŋǵät́fńekšńan) M:P (Frequ. zu eŋǵät́fńəms).

eŋgəms M:P, eŋgə̑ms M:Pš болтать, зря говорить / schwatzen, plaudern, plappern, leeres Stroh dreschen, (M:P auch:) [бредить] / irrereden, verworrenes Zeug reden (ein alter Mensch), (auch:) [колотить, отлупить] / prügeln, durchprügeln, durchwalken (soń ihn).

*eŋkft́əms (: eŋkft́an, -i) ~ eŋkt́əms M:P, eŋḱt́əms M:Pš (Fakt. zu eŋgə̑ms) [бредить] / irrereden, verworrenes Zeug reden (ein alter Mensch) (M:P [eŋkt́əms]); болтать, зря говорить / schwatzen, plaudern, plappern, leeres Stroh dreschen (M:Pš); [заставлять колотить] / prügeln lassen (M:P [eŋft́əms]).

eńaldoms ~ ińaldoms ChrE, eńaldoms ~ eńeĺd́ams E:Mar, ińe·ĺd́emks E:VVr, *eńaldoms E:Bug Večk Jeg, *eńaldums E:Dubr, *eńaldə̑ms E:Nask, ńeĺd́ims E:Kal ― eńɛĺd́əms ChrM, *eńäĺd́əms M: P Lemd Levši Saz Sel [просить, умолять] / bitten, flehen (E:Mar sońenze͔, M: Sel t́eənza zu ihm). ḿeśt́ ińe·ĺdat iḱe·ĺiń? E:VVr (II360) Was bittest du vor mir? si͔ń ḱeṕed́eń ḱett́ pazne͔ eńaldi͔t́ [E:?Bug] (V60) Sie beten zu Gott mit hocherhobenen Händen. ḿejs eńaldan v́eŕe-pazne͔? E:Večk (I116) Warum soll ich zu Vere-pas flehen? koĺi oznutad moń ḱise͔, koĺi eńalttad moń ḱise͔ E:Večk (II164) Wenn ihr meinetwegen betet, wenn ihr meinetwegen fleht. son jurt[‑]avańe eńaldi͔ E:StMokl (V114) Sie betet zu Jurt-ava. eŕva oskssa ĺećt́et́ varma-ava, eńaldi͔t́ iḱiĺinᴣa a para varmada E:Dubr Bei jedem Opferfest gedenkt man der Windmutter und fleht zu ihr (um Schutz) gegen böse Winde. oftuś ńeĺd́e: v́iŕ[‑]avakaj matuška, ańćiḱ ojḿit́ moń katt! E:Kal (2129) Der Bär fleht: Waldmütterchen, Mütterchen, lass mir nur das Leben! možət́ ḿiń a mašttana oznə̑ma, eńaldə̑ma E:Nask (III186) Vielleicht vermögen wir nicht zu beten, zu flehen. kə̑rga·n ḱäri͔t́ son eńäĺd́i M:Lemd (IV177) Sie bittet den Halsabschneider. soŋga tońd́it́ ozə̑ndi͔, soŋga tońd́it́ eńäĺd́i, kańńək ṕiźəḿńa·t ĺämbəńat M:Levši Auch er betet zu dir, auch er fleht zu dir, bringe (kleine) Regen und warmes Wetter! son v́äŕd́ä škajt́i śińəŕäś paba eńäĺd́i M:Saz (IV1) Sinäs Weib fleht zu Gott dort oben. son škajt́i eńäĺd́i M:Sel (IV806) Sie fleht Gott an. — Tat. inäl-.

*eńalctums ~ *eńalkstums E:Petr, eńalftə̑ms E:Nask (Fakt. zu eńaldums, eńaldə̑ms) [заставлять молить] / beten lassen (E:Nask); сожалеть / bedauern (E:Petr). možət́ ḿiń a mašttana oznə̑ma, eńaldə̑ma, tońć koŕma·kaj eńa·lftə͐ḱ E:Nask (III186) Vielleicht vermögen wir nicht zu beten, zu flehen, mache du, Ernährer, dass um dieses (richtig) gebetet wird! eńalcti͔k ton, t́ejt́eŕ-ejt́, tońćet́ valda vaĺmalksi͔t! E:Petr (VIII44) Bedaure, Mädchen, deinen hellen Fensterraum!

eńeĺgadoms E:Mar, *eńalgadoms E:Bug Bag (Inch. zu eńeĺd́ams, eńaldoms). tongak eńalgatt v́eŕe pazońt́e E:Bug (V60) Bete auch du zu Vere-pas! eńalgat staka pazońt́e E:Bag (VI132) Bete du zu Staka-pas!

*eńäĺkšńəms (: eńäĺkšńan, -i) M:P (Frequ. zu eńäĺd́əms) [убедительно просить, молить] / inständig bitten, eindringlich flehen (z.B. soń ḱäctə̑nza kši zu ihm um Brot). v́ed́ šovńät́i ḱäŕmət́kšńi, šɯd́i v́et́t́i eńäĺkšńi M:Pš (IV28) Er klammert sich an den Schaum des Wassers, er betet zu dem fliessenden Wasser.

erʿt [M:Mam], äŕʿt́ M:Sel [? Pl. zu Indef.-Pron. eŕ, äŕ, jäŕ ‘jedes’]: arda azə̑ndə̑da [aĺäńäźt́i t́ŕäjńäźt́i] erʿt[‑]parʿt para valʿt [M:Mam] (IV543) Geht und sagt meinem lieben Vater Grüsse, gute Worte! äŕʿt maźiᵪ́t́ kučan M:Sel Ich sende meine Grüsse. äŕʿt́ maźiᵪ́t́ ast t́einza moństə̑n M:Sel [Wünsch ihm alles Gute von mir!].

eržiḱ E:VVr [ласточка береговая] / Uferschwalbe, Sandschwalbe [(Riparia riparia)].

eŕams ~ äŕams ChrE, eŕams E:Mar Petr Kal Šokša Večk Kozl Vez NSurk Jeg, äŕams E:Kažl Ba (3. Sg. Prät. E:Mar eŕäś, E:Jeg eŕaś, E:Kal eŕeś, E:Kažl äŕäś) ― eŕams ChrM M:P Sel [жить] / leben; [проживать] / wohnen; бывать / oft sein, zu sein pflegen. si͔ń vaśńa eŕäśt́ moskovso E:Mar (170) Sie lebten früher in Moskau. son ḱemgavtovo god eŕäś E:Mar (112) Sie verlebte zwölf Jährchen. ṕiŋǵeńt́ eŕak, tonavtńeḱ! E:Mar (276) Durchlebe das Leben, belehre dich! eŕan mon v́et́t́e da toldo E:Mar (227) Ich lebe von Wasser und Feuer. butto eŕataŋk, uŕakaj, v́eĺ(e) ušoso E:Mar (116) [Es war im Traum] ganz als wohnten wir, Schwägerin, ausserhalb des Dorfes. koda saś kudu·v, äŕä·ś kudu·sa kolma čit́ i kulu·ś E:Ba (III292) Als er nach Hause kam, lebte er (noch) drei Tage zu Hause und starb (dann). t́es(e͔) at jon eŕams E:Kal (2128) Hier ist nicht gut sein. esi͔nze͔ ḱijak at eŕe E:Kal (2128) Darin wohnt niemand. daj v́eᵪca äŕama! E:Kažl (2151) Wollen wir zusammen wohnen! vaj śiśem ijet́ poĺana v́iŕc eŕaś E:NSurk (I358) Sieben Jahre lag die Wiese im Walde. koda eŕat-aštšat? ~ koda eŕat-šumbrat? M:P, koda eŕat-aštat? ~ šumbra·st eŕat? M: Sel (Grussformel) Wie befindest du dich? Wie geht’s? (Antwort: eŕan šumbra·sta od. šumbran, spaśibo škajt́i! Gott sei Dank, ich bin gesund!). ḿeźd́eŕat (-ŕäj) M:P Wieviel hast du Gehalt? tol kačamovtomo a eŕi E:Mar (275) Feuer pflegt nicht ohne Rauch zu sein. t́e t́evś eŕe iśt́a E:Petr (VIII240) Dies geschieht folgenderweise. ańćak pakśav moĺemsta [bajagańt́] ḱeĺeś eŕe śulmaź E:Petr (VIII134) Für die Fahrt zum Ackerbeet wird jedoch sein Klöppel festgebunden. lukša ḱed́eś eŕe jala lambamusta E:Petr (VIII12) Die Teighülle der Hochzeitspirogge ist immer aus ungesäuertem Teig. soń t́śeb́äŕʿt́ eŕäšt́ alašanzə̑n M:P Er hat gute Pferde. kalat́śä ramaj ‒‒‒ moń pŕalə̑n putsi͔, [eŕäj eŕäj] ‒‒‒ [ṕeńem]-po·najäj (b-) M:P (IV100) Er kauft eine Semmel, ‒‒‒ so legt er sie unter mein Kissen, da liegt und liegt sie ‒‒‒ und wird schimmlig.

eŕi ChrE E:Mar Večk NBajt, eŕe E:Petr ― eŕɛj ChrM M:P [живой] / lebend, (ChrEM auch:) [житель] / Bewohner, Einwohner. kolm(o) ojḿt čavan, eŕ(i) ojḿe kadan E:Mar (28) Ich vernichte “die drei Seelen”, die lebende Seele lasse ich zurück. eŕi lomań son eŕazo, ńišḱe-pazne͔ son oznozo E:Večk (I118) Ein lebender Mensch soll (wie es einem Menschen gebührt) leben, er soll zu Nischke-pas beten. už eŕi lomań eŕazo, avanste͔ avaj ḿeŕeze͔ E:NBajt (I132) Ein lebender Mensch soll (wie es einem Menschen gebührt) leben, [zu] seiner Mutter soll er “Mutter” sagen. kuli͔ks uĺat, pari͔jakaj, sodatan, eŕiks uĺat, pari͔ińem, čarkut́t́an E:VVr (II44) (Dann) weiss ich von dir, ob du sterben wirst, Schwägerin, (dann) errate ich, ob du weiterleben wirst, meine Schwägerin. | a eŕks E:Bug [(? Transl.) которому не следовало бы жить / der nicht leben sollte]. apak jovta a eŕks ṕińe čaŕkutca (V212) Ich verstehe es, ohne dass du es sagst, du Strolch (a-eŕiks ‘(du Hund,) der du nicht leben solltest’). | eŕɛj-jalga ChrM M:P [спутник жизни (супруг(а))] / Lebensgefährte, Lebensgefährtin (= Gatte, Gattin). | usa·d-eŕäj M:P [житель с. Усад / Einwohner des Dorfes Ussad]. | *v́eĺ-eŕäj [M:?P] [сельский житель] / Dorfbewohner. | eŕäjəńd́i M:P [в будущем году] / im nächsten Jahre. eŕäjeńd́i tujan ṕit́eŕi Im nächsten Jahre werde ich nach Petersburg reisen. | eŕe-ašče E:Petr живущий / lebend. eŕe-ašče lomańińt́ kaŕca kaŕksi͔ndza jokstaź potma ṕeĺev́ (VIII186) In Bastschuhen eines lebenden Menschen werden die Bastschuhschnüre nach innen hin angebunden. | eŕejsta E:Petr [? eŕej + sta od. < *eŕajsta < *eŕazsta] [Adv.] скорее / schnell, so schnell wie möglich. eŕejsta ṕekstasi͔ńd́źe di͔ ḿeŕe (VIII170) [Er] verschliesst sie (es) schnell und sagt.

eŕiks E:Mar Večk Jeg (Gen. E:Mar -i͔ń), äŕi·ks ~ eŕiks E:Ba ― eŕäjks M:P Kr (Gen. -ə̑n) зажиточный / vermögend, wohlhabend (E:Mar: vermögender als uĺikse͔v, aber weniger als uĺev-parov, das wieder weniger ist als śupav [reich]); (E:Jeg:) [пожилой] / bejahrt. | eŕäjks mokša M:Kr [зажиточный мокшанин] / ein begüterter Mokschane (Par.-Ausdruck zu koźä mokša ein wohlhabender (reicher) Mokschane). | eŕiks v́ed́ E:Sar Kočk [живая вода] / Lebenswasser (in einem Liede). eŕiks v́ed́ ḿeĺga urusḱeń kučĺiźe E:Kočk (VII64) Sie sandte die Waise nach lebendigem Wasser.

eŕäjksḱä M:P (Dem. zu eŕäjks) [дов. состоятельный] / zieml. wohlhabend.

eŕäjəń: eŕäjəń ḱizə̑ś M:P [будущий год] / kommendes Jahr.

eŕe-či E:Petr [“жизнь”, этот мир (на этом свете)] / “Leben”, diese Welt, als Gegens. zum Totenreich. ńej ḱi raduvavsamam eŕe-čisa eŕamsta, v́eĺe-śatca aščimsta Wer wird mich nun erfreuen, solange ich am Leben bin, solange ich mich im Dorfe aufhalte?

eŕit́śa ChrE E:Mar VVr SŠant Večk [житель] / Bewohner, Einwohner (ChrE E:Mar Večk); зажиточный / vermögend, wohlhabend (E:VVr SŠant). mastori͔ńt́ kolmoć(e) ugolco uĺit́ d́ikoj eŕićat E:Mar (1166) In der dritten Ecke der Erde befinden sich wilde Einwohner. b́eŕeń eŕićäń ejkakštaŋk E:Mar (1138) Wir sind Kinder eines schlechtlebenden Menschen. si͔ń śupavt eŕićat uĺńeśt́ E:VVr Sie waren wohlhabende Leute. uĺt́ od jurco eŕića, jurtoń-eŕt́eń ḱiŕd́ića E:Večk Sei du eine, die in der neuen Wohnstätte lebt, eine, die über die Wohnstätte herrscht! | ošso eŕića E:Večk [городской житель] / Stadtbewohner(in), in der Stadt wohnend. | ṕiŋǵe-eŕića E:Večk долговечный / langlebig, langlebend. uĺest ṕiŋǵe-eŕićat (II160) Mögen sie ein hohes Alter erreichen! | vaksne͔ eŕića E:VVr [сосед] / Grenznachbar.

eŕaft E:Večk, [äŕaf ] E:Kažl ― eŕaf ChrM M:P Pš Sel пожилой, в летах / älter, ältlich, bejahrt (E:Večk M:P); [жизнь, время жизни] / Leben, Lebenszeit (ChrM M:P Pš Sel); [имущество] / Vermögen ([E:Kažl] M:Sel). äŕafsan E:Kažl Ich bin reich. soń eŕafə̑ts lama M:Sel Er hat viel Eigentum. vaśäń eŕafś pabańäźt́i soń ńäft́əma M:Pš (IV385) Man soll sie Alte ihr früheres Leben sehen lassen. | v́eĺ-eŕavt E:Mar, v́eĺe-eŕaft E:Večk, v́äĺ-äŕaft ~ v́äĺiń äŕaft E:Ba [обычаи и нравы деревни] / Sitte u. Brauch des Dorfes (E:Mar Večk); [место бывшей деревни] / Stätte des früheren (ehemaligen) Dorfes (E:Ba).

eŕafḱä M:P Patra (Dem. zu eŕaf ) [жизнь] / Leben. vaśäń eŕafḱä t́äd́äj avaŕd́an M: Patra (IV61) Ich weine, Mutter, über das Ehegattenleben.

-äŕa·vks: v́ä·ĺiń äŕa·vks E:Ba [место бывшей деревни] / Stätte eines ehemaligen Dorfes.

eŕäń E:Mar пожилой / älter, ältlich, bejahrt. uš ńej [ḱevkśt́iźe] si͔ŕe saldatḱe, ńej ḱiv́ed́iźe eŕäń ńekrutḱe (144) Jetzt fragte ihn ein altes Soldatchen, da erforschte ihn ein bejahrtes Rekrutchen.

eŕäź [~ eŕäś] E:Mar, eŕaź E:SŠant пожилой / älter, ältlich, bejahrt. t́ejt́eŕiś paroĺ si͔ŕe mat́uša, dočaśak dobroj eŕäś mat́uša E:Mar (130) Ein gutes Mädchen war die alte Matjuscha, eine vortreffliche Tochter die bejahrte Matjuscha. uš [ḿeń] ḱis avaŕd́at si͔ŕe mat́uša, [ḿeń] ḱis [ḿeĺavtat] eŕäś mat́uša? E:Mar (132) Warum weinst du, alte Matjuscha, warum grämst du dich, bejahrte Matjuscha?

eŕamo ChrE E:Mar Bug Večk Kozl, äŕa·ma E:Nask (best. F. -ś) ― eŕam ChrM, eŕama M:P (Gen. -ń) [жизнь] / Leben. paz maksozo paro eŕamo! E:Mar (219) Gebe Gott ein gutes Leben! ĺija eŕamos dumakšnośt́ E:Mar (170) Sie dachten in ein anderes Leben (sich zu versetzen). son čučavńeń eŕamoška ḿeńeĺ alo ḱińgak araś E:Bug (V518) Ein Leben (gut wie das) eines Flohes hat niemand unter dem Himmel. eŕamozon pokš aĺakaj eŕakšni͔ń ńej E:Večk (I433) Ich habe, ältester Bruder, mein Leben [bis heute] gelebt. ḿińek rajse͔ eŕamoś paro E:Kozl (I61) In unserem Paradies ist das Leben gut. t́eńi jon tońt́ eŕamuś E:Kal (2137) Jetzt hast du ein prächtiges Leben. äŕa·maś t́esa par uĺä E:Nask (III250) Hier ist das Leben gut. pslavamak eŕamu[‑]aštšemu [M:Mam] (IV540) Segne mich, damit ich lebe [eig.: zum Leben und Sein]! | eŕamo-ĺej E:Večk (I44) [назв. реки / Name eines Flusses]. | eŕamo-paŕ E:Mar [большой липовый или осиновый сундук для одежды] / eine grosse Kiste aus Linden- od. Espenholz, die der “swat” (Vater des Bräutigams) am Vorabend der Hochzeit zu der Braut bringt u. in die diese ihre Kleider legt. | eŕamo-ṕit́ńe E:Ba Večk Is ― eŕam-ṕit́ńä M:Čemb Sel [заработная плата] / Lohn, Gehalt. | eŕamo-san E:Bug [мужской член] / das männliche Glied. eŕamo sanonᴣo kośt́iźe (VI214) Er hat ihm das Glied zusammenschrumpfen lassen. | eŕamo-aštuma-san E:Bug Kozl id. | eŕamo-śiv́e E:Mar ― eŕam-śiv́ä M:P (Gen. -śivəń) [заработная плата] / Lohn, Gehalt (des Knechtes, Amtsschreibers usw.) (vgl. ṕit́ńe M:P). moń e·ŕam-śi·v́eźä jolma M:P Mein Lohn ist gering. | eŕamo-tarka E:Mar [местожительство] / Wohnort. | eŕam(a)-vasta M:P id.

eŕamańä M:P (Dem. zu eŕama) id. | äŕamńe E:Gor (Dem.) id.

eŕamo-či E:Mar VVr Večk ― eŕam-ši ChrM M:P [жизнь, существование] / Leben, Dasein (E:Mar VVr ChrM M:P); имущество / Eigentum, Vermögen (E:Večk ChrM M:P). sonze͔ eŕamo-tšize͔ vad́ŕa E:Mar Er hat es gut. eŕamo-čit́ a jovtńit́ E:VVr (II515) Über die Lebenstage (dort) wird nichts gesagt. v́eševĺiń mon eŕamo[‑]či, v́eševĺiń mon lamo paro? E:Večk (V52) Sollte ich Reichtum ersuchen, sollte ich viel Gut ersuchen? eŕam-ši [aŕśi] M:P (IV127) Er überdenkt das Leben. urə̑štfsta kovt́ ńäjat, eŕam[‑]šićä urə̑štə̑v́i [M:P] (IV737) Siehst du den abnehmenden Mond, nimmt dein Vermögen ab. | eŕam-šisa M:P (Iness.) [зажиточный] / vermögend. | eŕam-aščəm-ši M:P [жизнь, существование] / Leben u. Dasein.

eŕam-šińä· M:P (Dem. zu eŕam-ši) id. e·ŕam-[šińä·t́śen], aĺakaj, kalaftə̑t́ (IV592) Du, Vater, hast dein Leben verdorben.

eŕakšnoms ChrE E:Mar Bug Večk NBajt (Frequ. zu eŕams) [поживать] / leben, (E:Mar auch:) [проживать] / wohnen; бывать / oft sein, zu sein pflegen. uš kavto ijet́ kat́a eŕakšnoś E:Mar (128) Nun, Katja verlebte zwei Jahre. son eŕaś eŕaś eŕakšnoś E:Večk (I307) Sie lebte und lebte und lebte dahin. eŕamozon pokš aĺakaj eŕakšni͔ń ńej E:Večk (I433) Ich habe, ältester Bruder, mein Leben [bis heute] gelebt. eŕaśt́ eŕaśt́ si͔ń eŕakšnośt́ E:NBajt (V106) Sie lebten und lebten, sie lebten (sehr lange).

eŕćems E:Mar Petr, eŕśems E:Jeg, äŕćims E:Ba Ork ― eŕśəms M:P Ur Jurtk (Frequ. zu eŕams) [бывать] / leben (E:Petr); [вести бездумное существование] / dahinleben (M:Ur Jurtk). [si͔ńć eŕaśt́] karga-ĺej pakśasa, a modast eŕćeĺt́ maćkaz marta v́e tarkasa E:Petr (VIII72) Sie lebten (wohnten) in der Feldmark Karga-lej, ihre Felder aber waren neben denjenigen der Matsjkaz-Bewohner. ton koda eŕśat? M:P [Wie geht’s?].

eŕćekšne͔ms E:Mar, *eŕśekšne͔ms E:VVr, eŕśe·kšne͔ms E:Is, äŕćikšni͔ms E:Ba ― eŕśəkšńəms M:P Kr (Frequ. zu eŕćems) [жить, вести бездумное существование] / leben, dahinleben. a ot́ma-ejet́ eŕśekšni͔ń E:VVr (II372) Ich habe nicht wie ein nimmersattes Kind gelebt. ḱeĺḿe·ń i prams eŕśe·kšne͔ś E:Is (II50) Bis der Frost fiel [einsetzte], lebte sie (dort). moĺć iśt́a·ma tarka·s, kosa äŕćᴉkšnᴉ͐śt́ pokš źv́eŕt́ E:Ba (III292) Er kam an eine solche Stelle, wo grosse Tiere lebten. eŕśəkšńəḿä M:P Wir haben gelebt. fḱä jońńasa ‒‒‒ [eŕśəkšńəḿä] M:Kr (IV483) Wir haben nach einem Sinn [in Eintracht] gelebt.

*eŕćekšnovoms E:Petr (Refl.-Pass. zu eŕćekšne͔ms). ḱizi͔ń [ṕeŕt́] eŕćekšnovś vasi͔la pakśasa (VIII68) Sie mussten in diesem “Hinterland” den ganzen Sommer leben.

eŕavoms E:Mar Atr VVr NSurk Jeg ― *eŕavə̑ms M:P Kr (Refl.-Pass. zu eŕams) [быть нужным, необходимым, подобать] / nötig sein, vonnöten sein, gebühren, (E:Mar auch:) [оставаться до конца срока, настаивать] / bis zu Ende bleiben (der Knecht bei seinem Herrn bis zum Ende der vereinbarten Zeit), verharren, (E:VVr NSurk auch:) [протекать, проходить, истекать] / verfliessen, vergehen, ablaufen, (M:Kr auch:) [(при)годиться] / für etw. geeignet sein, taugen (M:Kr); eŕav́i ChrE, eŕäv́i E:Mar, äŕav́ä̆ E:Ba Ork, eŕav́e E:Kal ― eŕɛv́i ChrM, eŕa͕·v́i M:Jurtk [следует] / es ist nötig, es gebührt; mońeń eŕav́i ChrE [мне следует, надо, нужно] / es ist mir nötig, ich muss, ich brauche; ajeŕav́i (für a eŕav́i) E:Mar Jeg [не нужно] / es ist nicht nötig. eŕavś ‒‒‒ ṕiŋ́ǵińet́, v́idna jutaś v́eḱińet E:VVr (II518-9) Du hast deine Lebenszeit ‒‒‒ durchlebt, so ist wohl deine Zeit vorbei. eŕavśt́ putoń ńed́ĺińeń E:NSurk (II454) Meine festgesetzten Wochen sind verflossen. eŕavat, kakaj, uŕvakstoms E:Atr (I502) Man sollte dich, Kind, verheiraten. t́äńi (mod́ińä) af eŕavat M:P Jetzt braucht man dich nicht. mońeń kudo a eŕäv́i E:Mar (2115) Ich habe kein Haus vonnöten. čači͔ śuro ĺeze͔v́t́eḿe, sońćinze͔ ejste͔ a jarci͔t́, a śiḿit́, a sońć śakńeń eŕav́i. – paźeś E:Mar (259) Es wird ein nutzloses Getreide erzeugt, weder isst noch trinkt man davon, aber dennoch ist es allen ohne Unterschied nötig. – Der männliche Hanf. ḿeźeks[k]ak a maštov́i, śakńeń eŕav́i. – jarmaḱiś E:Mar (263) Es taugt zu nichts, jedermann bedarf desselben. – Das Geld. pańeḿest eŕav́i iśt́a E:Večk (III166) Sie müssen auf folgende Weise vertrieben werden. krauĺama moĺims eŕav́e E:Kal (2129) Man muss gehen, Wache zu halten. af eŕäv́i t́ejńəḱ [ḿeźńava] [M:Sel] (IV21) Wir mögen nichts. af vaśäńäćä eŕäv́i M:Patra (IV24) Deine Frau wollen wir nicht. si͔ń a eŕav́it́, t́et́akaj, mońe·ń E:Jeg (198) Sie sind mir, Väterchen, nicht nötig. ińe guj, koli͔ guj, ḿeźńeń t́e skot́inańt́ puṕiḱ, ḿeźńeń tońet eŕavś? E:Mar (210) Grosse Schlange, verderbliche Schlange, wozu hast du dieses Vieh gestochen, wozu war es dir nötig? koda bu ńej eŕavoĺ sajems t́este͔ oj? E:Mar (2121) Wie sollte man jetzt hierher die Butter sich verschaffen? avuĺ eŕav čopot́ems, avuĺ eŕav pozdajams E:Mar (1146) Sie hätte sich nicht verspäten sollen, sie hätte zur Zeit kommen sollen. śərat́ä·źt́i vaśaks-polaks eŕavə̑ĺət́ M:Kr Als Frau eines Greises wärest du geeignet.

eŕäv́iks M:P (Gen. -ə̑ń, Abl. -ta) [необходимый, нужный], важный / notwendig, nötig, wichtig.

eŕav́ića E [нужный] / nötig (= eŕäv́iks M:P).

*eŕavkšnoms E:NSurk (Frequ. zu eŕavoms). vaj śiśem ijet́ eĺ eŕavkšnoś t́ejt́eŕ ejd́eń srokḱeze͔ (I455) Die siebenjährige Zeit der Verpachtung ist für das Mädchen bald abgelaufen.

*eŕaftə̑ms M:P Temn (Kaus. zu eŕams) [заставлять жить] / leben machen, leben lassen. kucə̑n eŕafca, anca, śəmca, mońć af soca, [ḿeźama]. – avat́ potmə̑sta šabaś [M:P] (IV639) Ich lasse es in meinem Hause leben, ich gebe ihm zu essen und zu trinken, ich weiss (aber) nicht, was für eins es ist. – Das Kind im Mutterleibe. eŕaftə̑ńńt́ ḿirnańasta M:Temn (VIII388) Macht sie ruhig miteinander leben!

eŕaza E:Kad Kal Bug Is ― jäŕaza ~ äŕaza ~ eŕaza ~ e͔ŕaza (Gen. -n) ~ e͔rasa (Gen. -ń) ~ e͔ras (Gen. -ań < -ə̑ń) M:P, eŕaza M: Sel живой, проворный / lebhaft, schnell, rasch, eilig (E:Kad Kal Is M:P Sel); знаток всякого дела, дельный человек / Sachkenner, in allen Sachen erfahrener Mensch (E:Bug, nach Sor.). aš [ṕiĺgenzə̑n], aš pat́śanzə̑n, jondə̑ldə̑ŋga äŕaza. – tuma·ndamaś M (IV615) Es hat keine Beine, keine Flügel, und ist (doch) schneller als der Blitz. – Der Gedanke. | jäŕazasta ~ jäŕasta ~ äŕazasta ~ eŕazasta ~ e͔ŕasasta M:P, äŕasta M:Sučk (Adv.) [быстро, скоро, спешно] / rasch, schnell, geschwind, eilends. e͔ŕazasta jakaj (ardi͔) M:P Er geht (fährt) geschwind. sak t́ej äŕasta! M:Sučk Komm eilends hierher! — [Vgl. eŕams].

eŕaskadoms E:Atr VVr Kad Is, eŕaskadums E:Kal Kažl, äŕaskadoms E:Ba ― äŕaskadə̑ms ~ jäŕaskadə̑ms M:P, jäŕaskadə̑ms M:Pš, eŕaskadə̑ms M:Saz, äŕaskadə̑ms M:Čemb Temn Atjur Sel, äŕaskə̑də̑ms ~ äŕaskadə̑ms M:Sučk, äŕaskə̑də̑ms M:Ur торопиться / lebhaft werden, sich beeilen, eilen (E:Atr VVr Kad Kažl Ba M:P Saz Čemb Temn Sel Sučk); [горячиться, рассердиться] / sich erhitzen, sich erzürnen (E:Is); [снаряжаться, приготовляться] / sich ausrüsten, sich vorbereiten (M:Sel). son eŕaskadi͔ śuduf pabańä ḱeŋkšt́ pańži M:Saz (IV4) Sie beeilt sich, die arme Alte, sie öffnet die Tür. śiń ḿeśt́ema äŕaskat́śt́? M:Temn (VIII364) (Weshalb) haben sie sich beeilt? äŕaskatt t́äĺama M:Sel Mach dich fertig zum Dreschen. odavańń luka·ś vald(a) äŕaskadi͔, vald(a) äŕaskadi͔ valda naŕäžaj M: Sel (IV223) Stiefmutters Luka macht sich immer fertig, macht sich immer fertig, schmückt sich immer.

*eŕaskavtoms (: eŕaskavtan) E:Atr VVr SŠant Jeg, eŕaskau̯toms E, eŕaskaftoms E:Kad Is, eŕaskaftums E:Kal [Kažl] ― *äŕaskaftə̑ms (: äŕaskaftan, -i͔) M:P Sel, äŕaskə̑ftə̑ms M:Ur (Kaus. zu eŕaskadoms usw.) поторопить, погонять / (zur Eile) antreiben (E:Atr VVr Is Kad Kal Kažl M:Ur); [бить, ударять] / schlagen (E:SŠant Jeg); готовить / ausrüsten, bereitmachen (z.B. kuli͔ lomań einen Gestorbenen) (M:Sel).

*(j)äŕaskafńəms (: (j)äŕaskafńan, -i) M:P (Frequ. zu (j)äŕaskaftə̑ms).

*(j)äŕaskafńəkšńəms (: (j)äŕaskafńekšńan, ‑i) M:P (Frequ. zu (j)äŕaskafńəms).

eŕaskańems E:Kad (Frequ. zu eŕaskadums) [сердиться, горячиться] / sich erhitzen, sich ereifern.

*äŕaskatkšńəms (: äŕaskatkšńan, -i) ~ *jäŕaskatkšńəms (: jäŕaskatkšńan) M:P (Frequ. zu (j)äŕaskadə̑ms).

eŕba E:Mar VVr (Gen. -ń), eŕva· E:Kad Kal ― v́erva M:Čemb, v́erma M:Sučk верба / Weide (E:Mar VVr Kad M:Čemb Sučk); [вербные серёжки] / Weidenkätzchen (M:Čemb Sučk). eŕbań poŕńi baŕakat E:Mar (1130) Widderchen, die Salweiden benagen. | eŕbań či E:Mar, eŕba·ń či E:Ba, v́eŕbań či E:Večk ― v́ervań ši M:Čemb, v́eŕmań ši M:Sučk вербное воскресенье / Palmsonntag. | eŕba-kaĺ E:Mar Ba, v́erba-kaĺ E:Večk ― v́erva-kaĺ M:Čemb, v́erma-kaĺ M:Sučk [верба] / Weide (E:Mar: вербовник / [Blutkraut]). | eŕba·ń ńä·dĺä-čä E:Ba, v́eŕbań ńed́ĺa-či E:Večk вербное воскресенье / Palmsonntag. | v́eŕbań salmat E:Bag [праздник молодёжи в канун вербного воскресенья] / ein Fest, das von der Jugend am Vorabend des Palmsonntags gefeiert wurde u. wo u.a. ein salmat genanntes Gericht gegessen wurde. — [Russ. верба].

eŕbańića E:VVr вербное воскресенье / Palmsonntag. — [Russ. вербница].

v́erbovoj E:Večk [вербовый, вербный] / Weiden-. śt́enanᴣo čavoź ašo v́erbovoj końovso (II206) Seine (Stuben-)Wände sind mit weissen Weidentapeten überzogen. — [Russ. вербовый].

eŕʿći·d́ims E:Kal, äŕći·d́ims E:Ba [дать тычка, тумака, толкать] / knuffen, puffen, stossen (einen Menschen an die Brust od. in den Rücken, ein Glas auf dem Tische, einen Schlitten) (E:Kal); [слегка ударить (шлёпнуть) рукой] / leicht mit der Handkante schlagen (E:Ba).

*eŕd́e-:

eŕt́ E:Večk NSurk Kozl NŠant [verm. aus *eŕd́ek] [проклятие] / Fluch, Verfluchung. ko jondo eŕt́ eś eŕt́eft́ eś kolaftoft E:Kozl (III178) Aus welcher Richtung der Fluch auch geflucht, herbeigehext worden sein mag. kodamo eŕt́ ṕetrań kundi͔źe E:NSurk (III180) Was für ein Fluch hat Petra befallen? eŕt́eń uĺi t́at́azo eŕt́eń uĺi avazo E:NŠant (III175) Der Fluch hat einen Vater, der Fluch hat eine Mutter. | eŕt́-pas E:Bug StMokl NŠant [бог проклятия] / Gott des Fluches. už mon eŕt́[‑]pazne͔ ṕijama polat altasa E:StMokl (V218) Ich werde deine Frau, Pijama, dem Gotte des Fluches weihen. eŕt́[‑]pas eŕt́[‑]ińazoro E:NŠant (III175) Der Gott Fluch, der Kaiser Fluch! | eŕt́eń pŕiča E:Kozl [болезнь от проклятия] / die vom Fluchen gekommene pŕiča [Krankheit]. | karčo eŕt́ E:Kozl [взаимное проклятие] / gegenseitige Verfluchung (wenn zwei Personen einander verfluchen). | kučoń eŕt́ E:NSurk [посланное проклятие] / Fluch eines fremden Dorfes (eig.: gesandter Fluch).

eŕt́aj E:NSurk [повелитель проклятия] / Beherrscher des Fluches. panᴣ̌i śiźǵeḿeń śiśem panᴣ̌umat, noldi͔ḱ moń iḱeĺej eŕt́eń ḱiŕd́i eŕt́ajeń (III179) Öffne deine siebenundsiebzig Schlösser, lass den Beherrscher des Fluches, Ertjaj zu mir (herab)!

eŕd́eks E:NSurk, eŕd́iks E:Mar, äŕks E:Ba Andr [< *eŕd́ek + -ks] [проклятие] / Fluch, Verfluchung. eŕd́iksste͔ puvan E:Mar (212) Ich heile durch Blasen von der Verfluchung. kodamo eŕt́ ṕetrań kundi͔źe, kodamo eŕd́eks toḱiźe E:NSurk (III180) Was für ein Fluch hat Petra befallen, was für eine Verfluchung hat ihn getroffen? mo·žot saś ä·ŕkssta E:Andr (VII400) Vielleicht rührt (ist) er (der Star) vom Fluchen her (gekommen). | äŕks-narfućt́ E:Ba Andr [болезнь от проклятия] / eine durch Verfluchung verursachte narfućt́-Krankheit. mo·žot äŕks-na·rfućt́ sai·źä E:Andr (VII400) Vielleicht hat es eine Fluch-narfućt́-Krankheit ergriffen. | äŕks-ṕŕiča E:Ba Andr [причинённая проклятием болезнь] / eine durch Verfluchung verursachte ṕŕiča-Krankheit. äŕks-ṕŕiča·da puva·sa E:Andr (VII400) Ich heile es durch Blasen von dem Streit-Teufel.

eŕd́ekste͔ms ChrE E:Atr VVr Večk Is, eŕd́ekste͔ms ~ eŕd́e·kste͔ms ~ eŕd́ekstams E:Mar, äŕd́ekste͔ms E:Gor, äŕd́i·kstums E:Ba, eŕd́ekstams E:NBajt StMokl проклясть, поругать / verfluchen. ńej kuva nuŕći, prokĺäńi, ńej kuva nuŕći, eŕd́iksti͔ E:Mar (174) Nun, indem er wiegt, verflucht er, nun, indem er wiegt, verwünscht er. son ṕijamań jondol baba eŕd́eksti͔ [E:?Bug] (V220) Die Blitz-Alte verflucht (eben) Pijama. t́ušt́a iśt́a śńeń śudi͔ńᴣ́e, iśt́a t́ušt́ań eŕd́ekšti͔ńᴣ́e E:Večk So verfluchte Tjuschtjanj sie, so verwünschte Tjuschtjanj sie. koĺi polaks eźit́ moĺt́, mońe vastaks eźit́ uĺt́, eŕd́ekstatan[‑]śudutan E:NBajt (V108) Da du nicht (meine) Frau hast werden wollen, (da) du nicht meine Gattin hast werden wollen, verdamme und verfluche ich dich. eŕd́ekstatadi͔ź ḿiń śiśem ijet́ pužomga E:StMokl (V208) Wir verdammen dich, damit du sieben Jahre dahinwelkst.

eŕd́eḱsńems ~ eŕd́e·ksńems E:Mar, eŕd́ekśńems E:Večk, äŕd́i·kśńᴉms E:Ba (Frequ. zu eŕd́ekste͔ms) [проклинать] / verfluchen, verdammen, verwünschen (E:Mar).

eŕd́ekšĺems E:Atr (Frequ.).

eŕek E:Mar Myv Večk Is, eŕak E:Jeg ― jɛŕəḱ ~ ɛŕəḱ ChrM, jäŕək ~ jäŕek (Gen. ‑en, Abl. -tä, Nom. Pl. -t) ~ äŕək M:P, äŕəḱ M:Bajm, äŕəḱ (äŕik) M:Čemb Sel живой, [живущий] / lebendig, lebend (E:Myv ChrM M:P Bajm Čemb Sel); [живой, оживлённый] / lebendig, lebhaft (M:P: [(слишком) оживлённый, весёлый] / (zu) lebhaft, munter) (E:Večk ChrM M:P); [смышлёный] / aufgeweckt (M:P); шустрый / behend, flink (M: Čemb). vana t́ät́ eŕek ojḿe alne͔ i kaźńe lovma E:Myv (III59) Sieh hier, für dich ein Ei mit neuem Leben, und ein Geschenk, eine Gabe! sań äŕəḱ vajḿä ma·rʿta, tuń at́o·kšt-avakšt M:Bajm Ich bin mit frischem Leben (= Ei) gekommen, ich habe Hähne und Hühner mitgebracht. | äŕəḱ ćatka M:Sel [раскалённый уголь] / glühende Kohle. | jäŕəḱ san [M: ?Pš] [пульсирующая жила] / krampfhaftes Aderzucken. | äŕek śed́ M:P [раскалённый уголь] / glühende Kohle (worin noch Feuer ist, vgl. śed́-vaĺḿä). [ṕätna] kuca karga ĺijəńd́i, jäŕəḱ śet́t́ä ńiĺəńd́i. – koćkargaś M (IV660) Im Ofen fliegt ein Kranich umher, verschlingt glühende Kohle. – Der Schürhaken. | eŕeḱ śija E:Atr Mar, eŕek śija E:Gor, eŕe·ḱ śeja· E:Ba ― jäŕik śijä ~ äŕek śijä M:P, äŕḱə śijä· M:Čemb, äŕə·ḱ śijä· M:Prol, äŕk śi·jä M:Ur, eŕḱä· śijä M:Jurtk [ртуть] / Quecksilber. | jäŕəḱ śivəĺ M:Pš [судорожное подёргивание жил] / krampfhaftes Aderzucken. moń ḱätsə̑n tari͔ jäŕəḱ śivəĺ M:Pš Ich habe Aderzucken in der Hand. | äŕəḱ v́ed́ M:Sel [живая вода] / Lebenswasser. śat kulə̑ v́e·t́ś i äŕəḱ v́et́ś aščiᵪ́t́ kafta panda jotksa, kafta äšiᵪ́t́ (IV816) Das Todeswasser und das Lebenswasser befinden sich zwischen zwei Bergen, (es sind) zwei Quellen. | kulə̑sta, äŕəksta araf M:P [болезнь, причинённая умершими и живыми] / eine von Verstorbenen u. Lebenden herrührende Krankheit (vgl. kuli͔ń eŕiń saft). [praśtše·ŋǵä] kalma laŋksa kulə̑sta [äŕeksta arafə̑ńd́i] (IV790) Versöhnung[sgebet] auf dem Friedhofe, falls die Krankheit von Verstorbenen kommt.

*jäŕəklams (: jäŕeklan, -aj) M:P Pš Kr, *äŕəklams (: äŕiklan) M:?P Temn оживиться / zu sich kommen, (wieder) aufleben, lebendig werden (z.B. ein Bewusstloser, ein fast Ertrunkener, ein Kind od. Tierjunges, wenn es nach der Geburt Lebenszeichen zu geben beginnt) (M:P Kr Temn Čemb); [становиться живым, оживлённым] / rege, lebhaft werden (M: Pš). kolmə̑ćä šińä· [ḿeḱi] šivə̑lgə̑tś, [ḿeḱi] šivə̑lgə̑tś [ḿeḱi] jäŕəklaś M:Kr (IV275) Am dritten Tage lebte er wieder auf, lebte er wieder auf, er erholte sich wieder. kə̑da kalmə̑sta kulə̑ś äŕeklaj, esta v́iškə̑mə̑za eś[‑]urmaś! M:Temn (VIII386) Wenn ein Verstorbener im Grabe wiederauflebt, dann möge sich die Fallsucht verstärken!

*äŕəklaftə̑ms (: äŕeklaftan, -i͔) M:P, jäŕəklaftə̑ms M:Pš, *äŕəklaftə̑ms (: äŕeklaftan) M:Čemb (Kaus. zu (j)äŕəklams) [оживить, воскресить из мёртвых] / beleben, von den Toten auferwecken (M:P Čemb); [торопить] / antreiben (z.B. das Pferd mit der Peitsche) (M:Pš).

*äŕəklafńəms (: äŕeklafńan, -i) M:P (Frequ. zu *äŕəklaftə̑ms).

*äŕəklaftə̑və̑ms (: äŕeklaftə̑van, -i) M:P (Refl.-Pass. zu *äŕəklaftə̑ms) [мочь воскреситься] / auferweckt werden können. t́et af äŕeklaftə̑v́i Er kann nicht von dir auferweckt werden.

eŕeḿej E:Kozl [мужское имя, Еремей] / ein Männername, Jeremias. ćori͔ńeś paro eŕeḿej (I402) Ein trefflicher Mann ist Eremej. — [Russ. Ереме́й].

eŕo E:Večk [мужское имя] / ein Männername. eŕoń jumaśt́ alašanzo (I26) Erjos Pferde verschwanden. — [Vgl. russ. Ерёма, Еря (Dem. zu Ереме́й)].

eŕuma E:Kozl, eŕuma ~ eŕma E:MKly ― jäŕo·ma [M:P] Pš, jäŕma M:Čemb Sel [мужское имя, Ерёма] / ein Männername, Jeremias. kandoń v́ett́e eŕuma śimsi͔ńᴣ́e E:Kozl (I403) Eremej tränkt sie mit herbeigetragenem Wasser. eŕuma, udat, eŕuma, ašt́at? d́iŕińeń t́et́at, eŕma, polonc ponkś E:MKly (VII28) Schläfst du, Erjuma, (oder) bist du wach, Erjuma? Dein lieber Vater, Erjuma, ist in Gefangenschaft geraten. jäŕo·mań annaś, kŕänno·j ćiga·ŋkaś [M:P] (IV212) Järjomas Anna, die echte Zigeunerin! af i kučićan jäŕma śoraj, azi͔ćan [M:Čemb] (IV290) Ich bin nicht die, die dich schickt, die dir Erlaubnis gibt, mein Sohn Järjma. — [Russ. Ерёма (Dem. zu Ереме́й)].

eŕet́ńik E:NSurk [заклинатель] / Beschwörer. puvan v́edundo, puvan eŕet́ńikt́e (III85) Ich behüte dich durch Blasen vor Zauberern, ich behüte dich durch Blasen vor Beschwörern. — [Russ. еретни́к].

eŕək M:Ur русло / Flussbett. — [? Türk.; vgl. jeŕə·k M:Jurtk].

eŕəńd́əms M:Pš Čemb An Sučk Ur Jurtk [лениться, лентяйничать] / faul sein, faulenzen. eŕəńd́an moĺmaźń [M:?Čemb] Pš [Ich bin zu träge, um zu gehen]. eŕəńd́an moĺəmaźəń, jakšama M:An Ich habe keine Lust zu gehen, es ist kalt. — Tat. irən-, kojb. erı̆n- faulenzen, vgl. alt. jeri-.

1eŕga E:Kažl ― eŕǵä (St. eŕga-) M:P Pš Čemb Lemd Kr Temn Sel Ur, eŕgə̑- M: Sučk сила, мочь / Kraft (M:P: geringere als v́i; zu bemerken ist, dass es kein entsprechendes Adj. *eŕgav gibt); [способность] / Fähigkeit, Vermögen (E:Kažl M:P Pš Čemb Temn Sel); [возможность, средство] / Möglichkeit, Mittel (M:Ur); [замена, возмещение] / Ersatz für etw. (M:Sučk). soń aš eŕgats rabo·tams M:P Er ist nicht imstande (hat keine Kraft), zu arbeiten. son ṕäk ᵪvoraj, aš eŕgac śt́amska M:Sel Er ist sehr krank, hat nicht mal die Kraft (ist nicht mal imstande) aufzustehen. vaj vaśä śäv́it́ ṕiĺkstə̑n śeŕǵäźeń, ṕiĺkstə̑n śeŕǵäźeń, mašftə̑t́ eŕǵäźeń M: Temn (VIII324) Zuerst nahmst du mir die Beinwickel um meine Beine, die Beinwickel um meine Beine, und brachtest mich um meine Kraft. eŕga·ź(ä) aš M:Ur Ich bin nicht imstande, meine Mittel erlauben es nicht. makst mońd́ejəń kši, mon śäń eŕgə̑nc robatasa M:Sučk Gib mir Brot, ich werde dafür arbeiten. mon v́et́ robatan, šit́ śäń eŕgə̑nc udə̑sa· M: Sučk Ich arbeite nachts, zum Ersatz dafür schlafe ich am Tage.

eŕgas E:Bug Večk Ta (Ill.) [вместо / statt, anstatt]. už mastor avań ravžavań son avavt eŕgas saiźe E:Bug (V96) Die Erdmutter, die schwarze Frau, nahm er an Stelle der Schwiegermutter. paz eŕgas lovsi͔ź E:Večk Sie halten ihn für Gott. paz eŕgas kuncolomot karmatan E:Ta (V40) So werden wir dir als Gott gehorchen.

eŕgaks E:Šokša (Transl.) [за, вместо / für]. paz e·ŕgaks lovsi͔·ź Sie halten ihn für Gott. lomań e·ŕgaks lovda·n Ich halte dich für einen Menschen.

eŕgava M:P Kr Lemd (Prol.) [вместо / statt, anstatt; в каком-л. возрасте / in irgendeinem Alter]. ton mod́ińä aĺä eŕgavat M:P Du bist mir wie ein Vater (als Vertreter des Vaters). [t́äd́äń eŕgava pot́äńasə̑n] mon [pot́afńińä] M:Kr (IV98) Anstelle der Mutter habe ich ihn mit meinen Brüsten gesäugt. eś id́ eŕgava mazańäźä jožijaftə̑mań M:Kr Wie ihr eigenes Kind hat mich meine Brudersfrau zu einem vernünftigen Menschen erzogen. son moń eŕgavan M:P Er ist in meinem Alter, ebenso alt wie ich. mon toń eŕgavat kabaku afə̑ĺəń jaka M:P In deinem Alter besuchte ich keine Schenken [? hätte ich keine Schenken besucht]. mon ə̑ŕv́ä· śävan maźäźəń eŕgava M:Lemd (IV72) Ich nehme eine Frau, die ebenso alt ist wie meine Brudersfrau. śed́ińac ṕeĺəńd́i soń ardi͔ numə̑l eŕgava M:Kr Ihr Herz hat Angst wie das eines laufenden Hasen. numə̑lńäś ardi͔ v́ii tavə̑lə̑ń eŕgava M:Kr Der Hase läuft schnell wie ein heftiger Sturmwind.

eŕǵäńä M:P Pš Kr [Mam] Sel (Dem. zu eŕǵä) сила, мочь, [способность] / Kraft, Stärke, Fähigkeit, Vermögen. aš śeŕəmška eŕǵäńäźä M:Kr Ich habe nicht genug Kraft, um zu rufen. aš jakamška [eŕǵäńäźä] [M:Mam] (IV596) Ich habe nicht genug Kraft, um zu gehen.

eŕgaftuma E:Kažl [бессильный, слабый] / kraftlos, schwach.

2eŕga (Par.-Wort zu ćisla): ćislat-eŕgat E:Mar Atr [угощение, пиршество] / Schmaus, Gelage.

1eŕǵä M:P Pš (Gen. eŕǵəń) толстый / stämmig, robust, dick, untersetzt (M:Pš); [дов. полный, тучный] / zieml. dick, beleibt (weniger als ečḱä) (M:P).

eŕgana E:Večk, eŕgańa E:Atr, äŕga·na E:Ba, eŕgana ~ äŕgana (Nom. Pl. -t) E:Kažl ― eŕgana M:P Lemd Čemb Sučk Ur, eŕga·na M:Pš Jurtk толстоватый / zieml. dick, stämmig, beleibt (E:Ba: zieml. dick [Baum, Schnur]; M:P: Baum, Schnur, Mensch, weniger als ečḱä; M:Pš: Baum, Mensch) (E:Ba M:P Pš); крепкий, мощный / stark, kräftig, fest, zähe, dauerhaft, dicht (z.B. Mensch, Schnur, Gewebe, Leinwand) (E:Kažl); реденький / undicht, grob (Gewebe, Leinwand) (M:Pš Jurtk); [нежный] / zart (Mensch) (E:Atr). mon əŕv́ä· śävan maźäźəń eŕgava, maźäźəń eŕgava śada eŕgana M:Lemd (IV72) Ich nehme eine Frau, die ebenso alt ist wie meine Brudersfrau, die ebenso alt ist wie meine Brudersfrau, aber dicker. | eŕga·na kotf M:Pš толстый холст / grobes Gewebe. — [Vgl. 1eŕga].

eŕgaža E:Večk [дов. полный, плотный, сильный, крепкий, твёрдый] / zieml. dick, stämmig, stark, kräftig, fest.

eŕgəńä M:Pš, eŕǵäńä M:P толстый / dick, stämmig, untersetzt (M:Pš); [дов. полный, тучный] / zieml. dick, beleibt (weniger als ečḱä) (M:P). surə̑nza eŕgəńat M:Pš Seine Finger sind dick.

eŕǵe E:Mar Atr VVr Večk SŠant Jeg (Gen. E:Mar eŕǵiń, Nom. Pl. eŕḱ), äŕǵe E:Gor, äŕǵä E:Ba (Nom. Pl. äŕḱ) ― äŕǵä̆ M: Sučk, äŕgə M:Prol бусы / Glasperle (E:Mar Atr VVr Gor Ba Večk: [круглая бусина в ожерелье и набедренном украшении женщин] / runde Glasperle an Halsband u. Lendenzierat der Frauen [pulakš]; E:Jeg: [(большая) жемчужина] / [grosse] Perle; M:Prol: [жемчужина] / Perle) (E:Mar Atr VVr Večk SŠant Gor Ba Jeg M:Prol); [сочленение в позвоночнике рыбы] / Knöchel in Fischgräte (E:Mar). | eŕǵe-ḱeŕks [E:Bug] Večk SŠant, äŕǵi-ḱeŕks E:Ba Gor [снизка бус] / Perlenschnur. ṕiĺeze͔nᴣe͔ putńeś puᵪḱet́[‑]ṕiĺokšḱet́, ḱiŕgazonᴣo ašo eŕǵeń eŕǵe ḱeŕkst [E:Bug] (V474) An ihre Ohren hängte sie Daunenschmuck, an ihren Hals ein Perlenband aus weissen Perlen. | eŕǵe-ṕeĺksḱe E:Mar [осколок бусинки] / Perlenscherbchen. | eŕǵe-v́ed́ḿe E:Kozl [нитка бус] / Glasperlenkette. kaŕejeń ṕiĺkse͔ eŕǵe v́ed́ḿe (I405) Am Beine des Kastanienbraunen ist eine Glasperlenkette. | śeĺḿ(e)-eŕǵe E:Mar Večk [ирис, радужная оболочка] / Iris, Regenbogenhaut.

eŕǵeška E [нитка бус] / Perlenband.

eŕǵińe E:Mar [Bug] (Dem. zu eŕǵe) id. kańć gruši͔ńet́, eŕǵińet́, b́iśorne͔t́ t́ejt́eŕńeńt́eń E:Mar (281) Sie brachte Märkchen, Perlchen und Glaskorallen dem Mägdlein. [putńeś] kasmosonᴣo ńiḿiĺavńet́ eŕǵińet́ [E:Bug] (V474) Auf dem Scheitel (gab es) Schmetterlinge und Perlen.

eŕgəńä· M:Jurtk (Nom. Pl. eŕgəńa·t) (Dem. zu eŕǵä) [большая стеклянная бусина] / grosse Glasperle.

eŕǵed́ems E:Atr, eŕǵid́ims E:Kal обрадоваться / sich über etw. (sehr) freuen. da eŕǵed́ed́e, maštodo E:Atr (II495) Freut euch und trauert! — Vgl. alt. ürgün- радоваться, веселиться; ürün- id. (Radl. Wb. S. 1840); ? ung. örülni.

eŕǵed́ma E радость / Freude (= ḱeńäŕd́əma M).

eŕǵeĺems E (Iter. zu eŕǵed́ems) радоваться / sich freuen.

1eŕǵid́ims E:Kal угореть / Kohlendunst (Kohlenmonoxid) abbekommen, an Dunst erkranken. — [Vgl. eŕǵed́ems].

eŕǵit́ᵪ́ E:Kal [угар] / Kohlendunst. son eŕǵit́ᵪ́t́es kuluś Er starb an Kohlendunst.

eŕǵit́ᵪ́i ~ [?] eŕǵit́ᵪ́t́i E:Kal (Adj.) [угарный] / kohlendunstig. kuduś eŕǵit́ᵪ́i ~ kuduś eŕǵit́ᵪ́t́i Es gibt Kohlendunst in der Stube (eig.: Die Stube ist kohlendunstig).

1eŕḱe E:Mar [свобода] / Freiheit. sajś oĺanok[‑]eŕḱeńeḱ (1150) Weg nahm sie unsere Ungebundenheit, unsere Freiheit. — [Türk.].

2eŕḱ̀e ChrE, eŕḱe E:Mar Gor Večk NBajt Jeg (Gen. E:Mar -ń, Nom. Pl. eŕk), eŕḱä E:Ba (Nom. Pl. eŕk), eŕʿḱe E:Kad Kal ― ɛŕʿḱɛ̆ ~ jɛŕʿḱɛ̆ ChrM, jäŕʿḱä M:Pš, äŕʿḱä (Gen. äŕʿḱen, Nom. Pl. äŕʿkt) ~ jäŕʿḱä M: P, äŕʿḱä M:Čemb Sel Pimb, äŕḱä M: Sučk, äŕḱä· M:Prol (Nom. Pl. äŕkə·t), eŕḱä ~ äŕḱä M:Jurtk [озеро] / See (ChrE E:Jeg Kad ChrM M:P Pš Čemb Sel Pimb Sučk Prol Jurtk); [пруд] / Teich (E:Mar: an einer morastigen Stelle gegrabener Teich zum Waschen der Wäsche, zum Rösten des Hanfes; natürlicher Teich = oźora; E:Ba: wässriger Morast mit Mooshöckern, seichter Teich, in dem Mooshöcker sichtbar sind) (ChrE E:Mar Ba ChrM); [река] / Fluss (E:Gor: veralt.) (E:Gor M:Jurtk). brat́ińiḱi tuśt́ eŕks e͔kše͔ĺamo. – v́edratńe E:Mar (227) Die Brüder begaben sich zum See, um zu baden. – Die Wassereimer. eŕḱeń b́e·ŕeksa oĺoša· muśḱä E:Ba (I325) Am Ufer des Sees wäscht Oljoscha. eŕḱeńt́ kunčkaso śiĺd́ejńe E:Večk (I354) Mitten im Teich ein Mooshöcker. son v́iŕńeńt́ krugom kama eŕḱeze͔ E:NBajt (I470) Rings um den Wald (liegt) der Kama-See [? Fluss]. so:n v́ina· sa:jś ḿińiḱ sva·tḱiś e·ŕʿḱi:ška [E:Šir] (II447) Unser Svat hat Branntwein verschafft in Seemengen [in rauhen Mengen]. moĺś [ot́śu] äŕʿḱä b́eŕaks M:Sel (IV811) Er gelangte an den Strand eines grossen Sees. | d́oba-eŕḱe E:Večk [топоним] / ein Ortsname. d́oba ulo kopozo, d́oba eŕḱe padozo (II243) (Wie) der Fuss des Djobaberges [ist] ihre Schamgegend, (wie) der Djobasee ist ihre Scham. | eŕḱä-b́e·ŕek E:Mečk [берег озера / Seeufer]. | eŕḱe-čiŕe Е id. | eŕḱe-potmaks E:Večk [дно пруда] / Grund des Teiches. eŕḱe-potmaksos pokš uŕakaj čopafńeś (I374) (Da) tauchte sie, Schwägerin, auf des Teiches Grund. | järʿḱä-tr̥va· M:P, äŕʿk-tə̑rva· M:Kr [Mam], äŕʿḱä-tə̑rva M:Sel [берег озера / Seeufer]. art [ḱäšt́ ä·ŕʿk-tə̑rva·s] [M:Mam] (IV880) Geh und verstecke dich am Seeufer! | lofca-ärʿḱä [M:Mam] [молочное озеро] / Milch-See. [kšńińä·ŕ] ka·nazə̑rə̑ń [uĺi] loftsa [äŕʿkets, uĺi va·j-ä·ŕʿkəts], esa [äšeĺekšńišt] kolma [śt́iŕenzə̑n] (IV880) Der Eisenschnabel-Khan hat einen Milch-See und einen Öl-See, darin baden sich seine drei Töchter. | vaj-ärʿḱä [M:Mam] [масляное озеро] / Öl-See.

eŕḱińe E:Večk NBajt MKka, eŕḱeńe E:Mar, eŕḱeńä E:Ba (Dem. zu eŕḱe) id. vaj lužomńese͔ńt́ eŕḱińe E:Večk (I354) In der Niederung [ist] ein Teich. eŕḱińeńt́ krugom at́amaŕńenᴣe͔ E:NBajt (I470) Rings um den See (wachsen) Kirschen. [eŕḱińese͔ńt́] da śiĺd́ej[‑]bŕa E:MKka (I357) Im Teich [liegt] ein Mooshöcker. pakśäńt́ ku·nčkasa valda (-ᴉ͐) [eŕḱeńä] E:Ba (I325) Mitten in der Feldmark (liegt) ein klarer See.

*äŕʿkəńä (: äŕʿḱeńä) M:P, äŕʿḱəńä M:Pimb (Dem. zu äŕʿḱä) id. moĺśt́ taŋga äŕʿḱəńas M:Pimb (IV798) Wieder kamen sie zu einem See.

eŕkstams E:Kad [насадить] / stecken, aufziehen. na, su·ksḱit́ uĺḿit́ naŋs eŕksti͔ḱ! Nun, mach den Wurm an die Angel! — [Vgl. ḱeŕkstams].

eŕksnams E:Kad (Frequ. zu eŕkstams) id.

1eŕḿe ~ eŕḿä̆ ChrE, eŕḿe E:Večk Kozl NSurk, eŕḿä E:Ba [имущество, собственность, всё добро] / Vermögen, Eigentum, Hab u. Gut (ChrE E:Večk); житьё, [благосостояние] / Leben, Wohlstand (E:Kozl NSurk). už lamo eŕḿe vastaj t́et́ usḱiń E:Večk (I337) Ich brachte dir, (meine) Frau, viele Sachen. a-mašti͔ eŕḿeks arazo E:Kozl (III9) Möge es sich in nicht endenden Wohlstand verwandeln! makst v́eĺeńe[‑]śadońe rašti͔ ḱiĺd́eḿet́, a mašti͔ks eŕḿe E:NSurk (III12) Gib dem Dorfe sich mehrendes Vieh, nicht endenden Wohlstand! | eŕḿä-para E:Nask [собственность] / Eigentum. | sov́i eŕḿe E:Kozl, sov́ä eŕḿä E:Ba [всякий доход, выгода] / allerlei Ertrag, Nutzen. maksodo šači śuro, sov́i eŕḿe, uĺeze͔ ḿejse͔ ĺeḿeŋk kundams E:Kozl (III4) Gebt wachsendes Getreide, einkommendes Vermögen, möge etwas dasein, womit euer Gedächtnis begangen werden kann! źa·ra ka·šasᴉ͐ńt́ ja·mksḱit́ńä, źa·ra so·v́ä-e·ŕḿä uĺi·za E:Ba (VII378) Soviel es im Topfe Graupen [Brei] gibt, soviel möge es einkommendes Eigentum sein!

eŕḿeńä E:Ba Tel (Dem. zu eŕḿä) id. ča·či͔ śu·ra ma·ksᴉ͐za, su·v́ä e·ŕḿe·ńä E:Ba (VII372) Damit sie wachsendes Getreide, einkommendes Gut gäbe. la·ma śu·ri͔ńä uĺi·za, suv́ä·-e·ŕḿeńä uĺi·za! E:Ba (VII376-8) Möge es viel Getreide sein, möge es einkommendes Eigentum sein! dava·j ḿińä·ńiḱ čumra·ń pa·rᴉ͐-či·ńä, a-juta·ma sov́ä e·ŕḿeńä E:Tel (VII374) Gib uns gute Gesundheit, unvergängliches, einkommendes Gut! maksᴉ͐·da ‒‒‒ a-ma·šti͔ eŕḿe·ńä, pa·rᴉ͐ń sova·mńä E:Tel (VII382) Gebt ‒‒‒ unerschöpflichen Reichtum, Zunahme des Gutes!

eŕḿev E:Večk SŠant, eŕḿej E:Kozl, eŕḿi·j E:Kad зажиточный / vermögend, wohlhabend. uk śupavt jaḱit́ ḿeĺganzo da eŕḿevt́ jaḱit́ ḿeĺganzo E:SŠant (I221) Reiche gehen ihr nach, Vermögende gehen ihr nach. mastor laŋgoń eŕeḿej ṕek śupav, ḿeńeĺ aldoń eŕeḿej ṕek eŕḿej E:Kozl (I403) Auf Erden ist Eremej der Reichste, unter dem Himmel ist Eremej der Vermögendste. | eŕḿi·j-ba·ruv E:Kad id.

eŕḿevgadoms E, eŕḿijgadums E:Kad [становиться зажиточным] / vermögend werden (in der Volksd. als Par.-Wort zu śupalgadoms reich werden).

2eŕḿe E:Kal, eŕḿä E:Kažl есть, [имеется] / es ist, es gibt; [(mit Gen., Poss.-Pron. od. Poss.-Suff.) jmd. hat etw.]; eŕʿt́ E:Kal Kažl [(Pl.) имеются / es sind, jmd. hat (viele Dinge)]; eŕḿiĺ [было, имелось / es war, jmd. hatte (etw.)]; eŕḿiĺt́ ~ eŕʿt́iĺʿt́ [были, имелись / es waren, jmd. hatte (viele Dinge)]. [ḿäźä] tosa [ä͔·ŕḿä] v́äńɯf́ńit́ śej E:Kažl (III298) Was es da an Sachen gibt, reiche sie her! moń [eŕḿe] skal E:Kal Ich habe eine Kuh. tos(a) i tosa matᵪńe at smaĺitvi͔j komaftuź boćka eŕḿe E:Kal (2129) Dort und dort ist ein ohne Segen umgekipptes Fass. moń ḿiŕd́um eŕḿä E:Kažl (2151) Ich habe einen Ehemann. śävmum eŕḿä E:Kažl Ich habe etwas Essbares. sońd́ä· eŕḿä· ḿińi·ḱ [svatḱi·t́] ḿe·źä śiḿi·ms [E:Šir] (II415) Unser Svat hat Vermögen, sodass man trinken kann. moń eŕʿt́ skalʿt E:Kal Ich habe Kühe. tosa eŕʿt́ lapa naŋsa sukna·t E:Kažl (III298) Dort auf den Wandbrettern gibt es Tuche. eŕḿiĺ [straśt́] bagati͔j lomań E:Šokša (VII456) Es lebte (einmal) ein furchtbar reicher Mann. iśa·k eŕḿiĺ sońźe alaša E:Kal Gestern hatte er ein Pferd. eŕḿiĺ babań aldaj sti͔ŕźe E:Šokša (VII440) Eine Alte hatte eine Tochter Aldaj. eŕḿiĺt́ ĺepkajt́ jarmakunda E:Šokša (VII450) Lepkaj hatte Geld. iśa·k eŕʿt́iĺʿt́ sońźe jarmakńe (? kavunst) E:Kal [Gestern hatte er (? zweimal so viel) Geld].

eŕḿenza E:Mar какая-то птица / irgendein Vogel.

1eŕt́ (Par.-Wort zu jurt) E:Večk [местожительство] / Wohnstätte. (jurt-ava) t́eŕd́id́iź eŕamo-aštomo, jurtoń-eŕt́eń ḱiŕd́eḿe; uĺt́ od jurco eŕića, jurtoń-eŕt́eń ḱiŕd́ića (Jurtenmutter) wir haben dich eingeladen, damit du [in dieser Wohnstätte] lebtest, damit du über die Wohnstätte herrschtest; sei du eine, die in der neuen Wohnstätte lebt, sei du Herrscherin über die Wohnstätte! — Vgl. wotj. jer; tschuw. śurt-jər Haus u. Hof, Haus mit allem, was dazu gehört.

1eŕva ChrE E:Mar, eŕv́e E:VVr, äŕva E:Gor Ba [? eŕ + v́e, vgl. ḱeŕba-v́ed́ E] [каждый, всякий, весь] / jeder, all. eŕva taraco bajaga E:Mar (2107) An jedem Zweige ist eine Glocke. eŕva ijeste͔ v́et́t́e śiḿi E:Mar (248) Sie trinkt jedes Jahr Wasser. eŕva valcḱe ćiĺemse͔ tarǵi E:Mar (238) Jeden Morgen raucht sie die Pfeife. | eŕva ḱi E [каждый (человек)] / jedermann. | eŕva koda E:Mar [любым способом, всячески] / auf jede Weise. | eŕva kodamo ChrE E:Mar NSurk [всякого рода] / allerlei (ChrE); всякий / jeder (von Lebewesen) (E:Mar). | eŕva kodamo pŕiča E:NSurk [заболевания всякого рода] / jederart pŕiča-Krankheiten. | eŕva koĺi E:Večk во всякое время / zu jeder Zeit. | eŕva kona E:Mar каждый / jedermann, ein jeder. | eŕva konata E id. | eŕva kov E [везде, куда угодно] / überall hin. | eŕva kuva E:Mar Atr везде / überall. eŕva kuva si͔n aštšit E:Mar Sie sind überall. eŕva kuva jaḱi E:Atr Er streift überall umher. | eŕva ḿe E:Mar Večk SŠant [всякий, что угодно, всякого рода] / allerlei, alles mögliche, all. sonze͔ eŕva ḿeń tarkazo uĺi E Er hat alles. | eŕva ḿeń paro E [всякое добро] / allerlei Gutes. | eŕva-ḿeźe ChrE, eŕva ḿeźe E:Mar (Nom. Pl. eŕva ḿeśt́), äŕva ḿäźä E:Ba [что угодно, всевозможное] / was immer, alles mögliche (ChrE E:Mar); [каждый] / jeder (von Lebewesen) (E:Mar). | eŕva ḿeźeń ChrE E:Večk [всякое, разное] / allerlei, verschieden. śŕapka·ś eŕva ḿe·źeń jarca·mka a·nokstaś E:Večk (III317) Die Köchin bereitete allerlei Speisen. | eŕva źardo E:Mar во всякое время / stets, zu jeder beliebigen Zeit.

eŕvams E:Hl Kad, eŕmams [E:?Ba ?Nask] (Par.-Wort zu učoms) [ждать, ожидать] / warten, erwarten. eźiń ĺiśif́t́ jalgań[‑]ojań [uči͔ḿi], eźiń ĺiśif́t́ jalgań[‑]ojań eŕvamu E:Hl (1164) Ich konnte nicht hinausgehen, um auf die Freundinnen, Kameradinnen zu warten, ich konnte nicht hinausgehen, um (auf die Ankunft) der Freundinnen, Kameradinnen zu harren. t́e jurʿt-ava·ś ḿäź učä t́e jurʿt-ava·ś ḿäź eŕḿä? [E:?Ba ?Nask] Worauf wartet diese Jurtava, worauf harrt diese Jurtava? (Spottlied).

eŕźa ~ eŕᵈ́źa ChrE, eŕᴣ́a [~ eŕźa] E:Mar, äŕᴣ́a· E:Gor Ba, eŕᴣ́a E:Vez Kl Ta, eŕźa· E:Is, eŕźa E:SŠant, aŕźa E:Bugulma ― eŕᵈ́źɛ ChrM, er(d)źä M:P (Nom. Pl. er(d)źat) [эрзянин] / der Ersäne, ein Angehöriger des eŕźa-Stammes. pokš pakśaso śupav eŕźa E:Mar (176) Auf dem grossen Felde befindet sich ein reicher Erzja. a kov ḿeĺi·nze͔ ḱipa·j eŕźa· saje·kšne͔ś E:Is (I160) Wohin denkt die Ersänin Kipaj (zu gehen)? ḱeze͔ŕ eŕᴣ́at ńišḱe-pazne͔ń si͔ń ozni͔ĺt́ E:Ta (V36) Die vormaligen Ersänen beteten zu Nischke-pas. tol potmə̑s eŕźat maraft. – paŕəńćasa polasńä M (IV682) Im Feuer Ersänen aufgestapelt. – Die Schlittenkufen in der Parnitsa. | eŕᴣ́ä-ava M [эрзянка] / Ersänin. | eŕźa-mastor E:Bag [эрз. земля] / Ersänenland. iĺak nolda ton pramo ‒‒‒ eŕźa mastorc, eŕźań ošs (VI128) Lass ihn nicht fallen ‒‒‒ ins Ersänenland, in die Ersänenstadt! | eŕźa-v́eĺe E:Bag, eŕᴣ́a-v́eĺe E:Kl [эрз. деревня] / Ersänendorf. iĺaso nolda guj t́ešt́eń eŕźa v́eĺes valgomo E:Bag (VI132) Damit er nicht zulasse, dass der Unstern sich in einem Ersänendorf niederlasse! | eŕźa-v́era E:VVr [эрз. вера, эрз. быт] / ers. Glaube, ers. Lebensart. eŕźa·-v́era·ń kuli͔·t́ńe (III156) Ihr Verstorbenen ersänischen Glaubens! | sur-eŕźa E:SŠant [?  сурский эрзянин / ? am Fluss Sura ansässiger Ersäne].

eŕźaks E:Mar (Adv.) [по-эрзянски] / in ersänischer Sprache, auf Ersänisch.

eŕźań ChrE ― eŕᴣ́äń M [эрзянский] / ersänisch. | eŕᴣ́ań aĺa E:Bag [эрз. парень] / Ersänenbursche. | eŕᴣ́ań ava ~ eŕᴣ́äń ava E, eŕᴣ́äń ava E:Mar, eŕᴣ́ań ava E:Ta, äŕᴣ́äń ava E:Ba ― eŕźäń ava M:P [эрзянка] / Ersänin. utə̑m ala eŕźäń avat avaŕd́i[š]t́ M:P (IV684) Unter dem Speicher weinen Ersäninnen. | eŕᴣ́ań bokla E [с. Мордовская Бокла] / ein ers. Dorf im Bez. Buguruslan, Gouv. Samara. | eŕźań bruslan E [с. Мордовский Бугуруслан] / ers. Dorf Mordowski Buguruslan, Bez. Buguruslan, Gouv. Samara. | eŕᴣ́äń bula (~ eŕ(d́)źäm bula) M:P [берестяная лента на лапте] / ein Riemen aus Birkenrinde am Bastschuh (kaŕ) hinten an der Ferse, woran die Bastschuhschnur (kaŕks) festgebunden wird (die Riemen an der Seite heissen kaŕeń ṕiĺä). | eŕźäń ćora E:Mar, äŕᴣ́äń ćora E:Gor, eŕᴣ́ań ćora E:Večk Bag Kozl NSurk, eŕźań ćora E:SŠant, eŕźa·ń ćora· E:Is [эрзянин, эрз. мужчина] / Ersäne, Ersänen-Mann. | eŕᴣ́äń ḱeĺ E:Mar [эрз. язык] / die ers. Sprache. | eŕźa·ń ĺito·vo E:Is [эрзянка Литово] / Ersänin Litowo. | eŕźań ńekrut [E:MKka], eŕźäń ńekrutḱe (Dem.) E:Mar, eŕźäń ńekrutḱi E:Hl [эрз. рекрут] / ers. Rekrut. | eŕźań saldat [E:MKka], eŕźäń saldatḱe (Dem.) E:Mar, eŕźäń saldatḱi E:Hl [эрз. солдат] / ers. Soldat. | eŕᴣ́ań t́ejt́eŕ E:Bag, äŕᴣ́äń t́äjᵪtᴉŕ E:Ba ― eŕźäń śt́əŕńä· (Dem.) M [эрз. девочка, девушка / ers. Mädchen, Ersänen-Mädchen].

eŕźama·s E:Kad, *eŕᴣ́amas E:Kozl ― eŕźamas M:Pš [г. Арзамас] / die Stadt Arsamas im Gouv. Nishni-Nowgorod (E:Kad M:Pš); [?  какое-то село / ? ein Dorf] (E:Kozl). v́eĺińeś paro eŕᴣ́amazoś E:Kozl (I126) Ein schönes Dorf ist Ersämas. moĺan eŕźamazu M:Pš Ich werde nach Arsamas gehen. — [Russ. Арзама́с].

esḱe ~ esḱä̆ FS7(E), esḱe E:Mar Atr Gor Večk Is Jeg, e͔ske͔ [E:?Hl], esḱä E:Ba, äsḱä E:Nask, isḱe ~ isḱä̆ ~ iśḱä̆ ~ isḱä (Nom. Pl. isḱ) ~ iśḱä· E:Kad, iśḱe ~ isḱe ~ iśke͔· E:Kal (Nom. Pl. isk), isḱä· E:Šokša (Nom. Pl. isḱ), eskă ~ eska ~ e͔ska (Nom. Pl. e͔skt) E:Kažl ― jäśḱä (Gen. jäśḱəń) ~ jäskä (Gen. jäsḱen, Nom. Pl. jäskt) ~ ä͔ska (Gen. ä͔skə̑ń) M:P, jäśḱä̆ ~ jäśḱä M:Pš, jäska M:Sind, äśḱä̆ M:Čemb Tamb (Nom. Pl. M:Čemb äśḱt́), äśḱä M: Sel, äśḱä M:An (Gen. äśḱəń), äskă M:Alk Sučk (Nom. Pl. M:Sučk äskt), äsḱä̆ M:Ur (Gen. äśkəń), äsḱä· M:Prol, äsḱä· ~ esḱä̆ ~ esḱä· (Nom. Pl. eskə·t) M:Jurtk [гвоздь] / Nagel (M:P Sel: [железный, подковный гвоздь] / Nagel, Eisennagel, Hufnagel; M:Ur Jurtk: [железный гвоздь] / Eisennagel; M:Čemb: [деревянный гвоздь] / Holznagel), (FS(E) E:Kad Kažl M:Pš Čemb Tamb Alk Sučk Ur Jurtk auch:) [колышек] / Pflock, (M:P auch:) [(железный) зубец] / (Eisen-)Zinke. si͔ńć ṕiĺg(e) alo, jaḱit́ ṕŕast laŋkso. – ḱem(e) alo eskńe E:Mar (254) Sie sind unter dem Fusse, gehen auf dem Kopfe. – Die Nägel in der Stiefelsohle. kavto ṕet́, kavto vaŕat, kunčkasonzo esḱe. – vasońṕejeĺt́ńe E:Mar (234) Zwei Enden, zwei Löcher, in der Mitte ein Nagel. – Die Schere. maši͔nnoj e͔skse͔ čav́ińźi E:Hl (1162) Mit einem Fabriksnagel schlug er sie fest. doskat́ńä šavfkat darago·j äśksa M:Kars (IV344) Die Bretter sind mit teuren Nägeln beschlagen. i karmaś [vaŕʿmed́em] jotkə̑va [navśeḿä] äskt́ [M:Mam] (IV884) Und er begann in der Morgendämmerung einen Nagel einzuschlagen. | eskse͔ čavoms [E:Mar] [прибивать гвоздями] / annageln.

jäśkəńä M:P, eskəńä· M:Jurtk (Nom. Pl. eskəńa·t) (Dem. zu jäśḱä, esḱä).

jäśkəd́əms M:Pš, äskəd́əms M:Alk [прибивать гвоздями] / an-, festnageln (M:Pš); [задерживать (вора)] / (einen Dieb) festnehmen [M:?Pš ?Alk]. ḱeŋkšt́ jäśkəd́ińä M:Pš Ich nagelte die Tür zu. | t́evs äskəd́əms [M:Alk] [заставлять работать] / (jdn.) zur Arbeit nötigen.

eś E(allg.), äś E:Ba Nask Kažl ― eś M(allg.) [собственный] / eigen; [сам] / selbst, selber. eś ojḿet v́eśeḿed́e ṕit́ńej E:Mar (275) Dein eigenes Leben ist das teuerste von allem. svatne͔[‑]kudat́ńe tuśt́ eś kuduvast E:Kal (2137) Das Hochzeitsgeleite war auseinandergefahren, [jeder nach Hause]. udi͔ eś kucə̑nza M:P Er schläft zu Hause. moĺi eś kudə̑znza M: Sel Er geht nach Hause. vaśńa [pańt́t́a] tańt́ej śukort eś ojeze͔t́, eś lovcozot! E:Mar (142) Backe zuerst süsse Kuchen in Butter von dir selbst, in Milch von dir selbst! pat́t́ [eś-loftssə̑t t́śukə̑rńa·t] [M: Mam] (IV864) Backe in deiner eigenen Milch Kuchen! af [ĺeśeva·n eś-mastə̑rə̑zə̑n] [M:P] (IV857) Ich kann nicht [aus der Unterwelt] in meine eigene Welt hinaufsteigen. ton skalᴉ͐ńt́ ḱiŕcak äś pakšat turʿtu E:Nask (III245) Du hältst die Kuh deinen eigenen Kindern zuliebe. eś pa·ŕsti͔ndɛ͔ ta·rkśindɛ͔ E:Šir (Chr27, II421) Aus ihrem eigenen Kasten hat sie das hervorgezogen. už duḿiń[‑]aŕćiń eś pačkan E:Vez (V4) Ich habe bei mir erdacht und erwogen. parknojś arśe eś pačkanza E:Kal (2128) Der Schneider denkt bei sich. tuśt́ eś robotavast E:Mar [Jeder ging an seine Arbeit]. moń i žaĺ i žaĺ eś storonaźe E:Jeg (1102) Meine Heimat dauert mich sehr. son jam vakant apak uši͔d́ boki͔t́ koda v́äĺufcaz äś čiŕᴉzᴉ͐nza E:Kažl (2150) Er wendet geschwind die unberührte Seite der Grütze zu sich. [ĺišt́eźä eś-šiŕezə̑nza] [M:P] (IV858) Er brachte ihn so auf seine eigene Seite. vakan jamt́ äś bokᴉ͐nza ṕeĺᴉda lamᴉ͐nza śävsaza E:Kažl (2150) Er isst mehr als die halbe Schale mit Grütze von seiner [der ihm zugekehrten] Seite. si͔ń śemb́ä ńjet [ḿäśt́ńᴉń] äś marʿtᴉ͐st tujiź E:Kažl (III296) Sie hatten alle jene Sachen mitgebracht. ḿiń kajataŋk śuro, avuĺ eś ḱise͔ńeḱ, eŕv́ejḱeń ḱise͔ E:Mar (219) Wir werden Getreide werfen, nicht (nur) für uns [selbst], (sondern) für jedermann. ṕiŕǵiḿ(e) ińazurs eś ḱisi͔nze͔ i mazi͔ damajt́ sońćinze͔ sodamut́ ḱise͔ ḱiĺć sońćinze͔ alašet́ńiń E:Kal (2136) Fürst Pirgime spannte für sich [selbst] und seinen Schwiegersohn, den schönen Damaj, seine Pferde vor. sońźe sodamut́ maze͔ damajt́ se͔fca, a sońźe śt́iŕt́ saśsa eś ekšizi͔ń E:Kal (2137) Seinen Schwiegersohn, den schönen Damaj, werde ich aufessen und seine Tochter mir [selbst] zur Frau nehmen. si͔t́ eśist v́eĺev E:NSurk Sie kommen in ihr eigenes Dorf. — [Kasusartige Bild.:] eśiń polaks saimak [E:?Bug] (V422) Nimm mich zu deiner Frau! | eś jakaj nurda M:Kr [Mam] [самоходные сани] / selbstfahrender Schlitten. tuś [eś-jakaj-nurdə̑ńäńants] marʿta [v́iŕi] [M:Mam] (IV893) Er ist mit seinem selbstfahrenden Schlitten in den Wald gegangen. | eś jutkovast E:Mar, äś jutkuvast E:Kažl [между собой] / untereinander. eś jutkovast kortaśt́ E:Mar Sie sprachen untereinander. v́eŕǵezde͔ńt́ ḿejĺe korti͔t́ eś jutkovast E:Mar (2117) Als der Wolf fort ist, sprechen sie untereinander. si͔ńś äś jutkuvast taga [ḿäśt́] toškaśt́ E:Kažl (III296) Sie flüsterten miteinander etwas. | eś ḱiganza [M: Mam] [своей дорогой] / seines Weges. praśtša·ndaś pabat́ marʿta i tuś [eś-ḱiga·nza] (IV881) Er verabschiedete sich von der Alten und ging seines Weges. | eś kod́amə̑n M:P [похожий на меня] / mir ähnlich. muś [eśt́iinza] kafta jalgat, [kaftśḱä eś-ko·d́amə̑nza v́ii pə̑gati͔rʿt] [M:Mam] (IV870) Er suchte sich zwei Freunde, zwei gleich starke Helden wie er. postufś ńäjsi͔, oćazə̑rś šurə̑sta, škajś jofśi af ńäjsi͔. – eś kod́amə̑nza M (IV662) Der Hirt sieht es, der Kaiser selten, Gott sieht es überhaupt nicht. – Seinesgleichen. | eś kudńä·źä M (Dem.) [мой собственный домик] / mein eigenes Haus. | eś ĺeməzt ChrM [для тебя, на твоё имя] / in deinem Namen. a eś [ĺeḿeze͔m] t́ejeźeĺ E:Mar (1196) Derselbe ist [war] nicht für meinen Namen [= für mich] bereitet. | eś ĺii ḱeńd́ä M:P [ковёр-самолёт] / ein selbstfliegendes Filzstück. | eś maronzo sajems E:Mar [брать с собой] / mit sich nehmen. | eś orma E:Mar Večk Is Kad, äś o·rma E:Kažl ― eś ərma M:Kr, eś ə̑rma (Gen. -ń) (~ ez ə̑rma) M:P, eś urma· ~ eś urma M:Čemb Sel, iś u·rma M:Jurtk горячка / hitziges Fieber (E:Mar Večk Is SŠant M:Jurtk); судорога / Krampf (E:Kažl M:P Čemb); родимчик, припадок / Epilepsie, Fallsucht (E:Kad M:P Kr Čemb Sel); [кровоизлияние в мозг, обморок] / Schlaganfall, Ohnmacht (M:P). kulə̑ś es ə̑rmasta M:P Er starb am Schlaganfall. eś ərma prafti͔ soń M:P Er fällt in Ohnmacht, verliert sein Bewusstsein. soń muźä es ə̑rmaś M:P Er fiel in Ohnmacht, verlor das Bewusstsein [wurde von Fallsucht getroffen]. [v́išḱä] es ərmaś [tapaźä] M:Kr (IV154) Ein heftiger Krampf befiel ihn. [eś urma·ś] targaźä lomańt́t́ M:Čemb Der Krampf durchfuhr den Mann. | es ə̑rma-t́išä M:P [применяемое от падучей болезни растение, мята] / eine gegen Fallsucht (Krampf) gebrauchte Pflanze, Minze. | eś parastə̑nza M:Sel [вовремя, в своё время, своевременно] / zu rechter Zeit, zu seiner Zeit. | eś pat́̀ińem ChrE [= E:NSurk] [моя сестра] / meine eigene Schwester. | eś poravam E:Mar [со мной одних лет, ровесники] / in gleichem Alter (gleichaltrig) mit mir. moń eś poravam jalǵińem E:Mar (1168) Meine Freundinnen, die Altersgenossinnen. | eś ṕŕa E ― eś ṕŕä M [собственная голова / eigener Kopf; (wird auch anst. des Refl.-Pron. gebraucht:) самого себя / sich selbst]. oᵪ, eś ṕŕa·sunuk, svaᵪa·m[‑]paro·m, ṕŕev́i·ńiḱ, oᵪ, eś ku·rksunuk, bojar-a·vat, ḱeĺi·ńiḱ [E:Šir] (II416) Oh, wir haben die Vernunft, meine schöne Svacha, in unserem Kopfe, oh, wir haben die Zunge, Bojarinnen, in unserem Mund. vaj, babakaj, eś pŕazot! E:Mar (1234) O, du Alte, es werde dir selbst zuteil! si͔ń, äś ṕŕast apak pomńa, kona kov kona kov, soract E:Kažl (2152) Besinnungslos [eig.: Ohne sich bewusst zu sein], liefen sie einer hierhin, der andere dorthin auseinander. eś pŕanc a ńäji M:P Er ist bescheiden (eig.: sieht sich nicht (hoch)). eś ṕŕants af ńɛjs̀i͔ ChrM Sieht sich selbst nicht. eś pŕanc šnaj M:P Rühmt sich selbst. | eś sodafḱäźä M мой знакомый / mein Bekannter. | äś v́id́ga E:Ba ― eś vəd́əva· ~ eś v́ed́eva· (Nom. Pl. -t) M:P свой собственный / eigen. moń uĺä äś v́i·d́gam äjka·kšum E:Ba [Ich habe ein (eigenes) Kind]. toń uĺi eś vəd́əva· it́ćä (eś v́ed́eva· it́t́śä) [M:P] Hast du auch ein eigenes Kind (nicht nur Pflegekinder)? t́ä moń eś vəd́əva· orźä [M:P] Dies ist mein eigener Pelzrock. [eś-ved́eva· pakśäńats] M:Kr (IV256) Er hat doch ein eigenes Feld. pakśava jakaᵪ́t́ [eś-ved́eva·] stadanzə̑n [M:Mam] (IV256) Auf dem Felde weiden seine eigenen Herden. | eśt́eń E:Mar Hl, äśt́äń E:Kažl ― iśt́e·iń [All., eś + t́ej- + Poss.-Suff.] M:Pimb [мне самому] / mir selbst. ad́a ńej, okśa, ton eśt́eń polaks! E:Mar (160) Komm doch jetzt, Oksja, mir als Gattin! eśt́eń kojiś eź v́et́aft E:Hl (1158) Ich selbst (aber) könnte keinen (neuen) Gebrauch einführen. äśt́äń dumadnan E:Kažl Ich denke bei mir selbst. iśt́e·iń kandan štralkśḱä M:Pimb (IV802) Ich trage einen Spinnwirtel für mich selbst. | eśt́et́ ChrE E:Mar ― eśt́it́ ChrM, iśt́ejt́ M:Temn [тебе самому] / dir selbst. ad́a sajimak ton eśt́et́ polaks! E:Mar (160) Wohlan, nimm mich dir zur Gattin! vaj, ćori͔ńem, eśt́et́! E:Mar (1234) O, mein Söhnchen, es werde dir selbst zuteil! toń iśt́ejt́ avaj af ḿäŕǵi M:Temn (VIII304) Zu dir selbst sagt sie nicht ‘Mutter’. iśt́ejt́ ḿeḱi sə̑rʿkama, iśt́ejt́ ḿeḱi ĺadə̑ma M:Temn (VIII396) Einsam (bei dir selbst) musst du zurückkehren, einsam (bei dir selbst) musst du zurückbleiben. | eś̀enze͔ ḱis̀e͔ ChrE [для самого себя] / für sich selbst. | eśt́enze͔ ChrE E:Bug Mar, eśt́enᴣe͔ E:Večk, äśt́ä·nza E:Ba, äśt́a·nza E:Kažl ― eśt́ijənza ChrM, *eśt́ijənza (: eśt́ienza) M:P Kr, eśt́ijənza ~ eśt́inza M:Patra, eśt́einza M:Sel, iśt́e·jənza M:Čemb Kars, iśt́ejnza M:Temn [ему самому] / ihm selbst; [себе] / sich, für sich selbst. son sajiźe koźejkaks eśt́enze͔ E:Mar (2104) Er nahm sie sich zur Frau. eśt́enze͔jak a lamo E:Mar (1234) Auch für sie selbst gibt es wenig. eŕva lomańńe eśt́enᴣe͔ [E:?Bug] (V240) Jedem Menschen. iśt́e·jənza əŕva·ks śävəźä M:Kars (IV321) Er nahm sie zur Frau. v́eši iśt́ejnza dobraj zdarov́ijanc M:Temn (VIII376) Er erbittet sein gutes Wohlbefinden zurück. [eśt́ienza] araj soń aš [kuĺińats-maŕäjńats] [M:?P ?Kr] (IV333) Er glaubt keinen Zuhörer, keinen Zuschauer zu haben. eśt́inz(a) aram [odəŕv́äńät́] maŕäjc aš M:Patra (IV94) Die junge Frau glaubte, dass niemand sie wahrnehme. iśt́ejnza aramu aš kuĺińac ĺisań ńäińac M: Temn (VIII320) Ihres Erachtens hat Lisa keinen Hörenden, keinen Sehenden. | eśt́enze͔ kortams E:Mar, eśt́enᴣe͔ kortams E:Večk, äśt́ä·nza korʿtams E:Ba [бредить] / irrereden (eig.: für sich selbst reden). korʿtaj eśt́einza M:Sel (IV808) Er spricht für sich [selbst]. | eśt́eńek ~ äśt́ińiḱ ChrE, eśt́eńeḱ E:Mar ― eśt́ińek M: Kr [нам самим] / uns selbst (Dat.); [к нам] / zu uns. moĺan, avaj, t́eŕci͔ń eśt́eńeḱ ob́idamo E:Mar (2106) Ich gehe, Mutter, rufe sie zu uns her, Mittag zu essen. ńej śado jutaś eśt́eńeḱ E:Mar (154) Ja, hundert (Rubel) sind für mich aufgegangen [? Hundert (Burschen) sind an uns(erem Hause) vorübergegangen]. moĺan [t́äŕäj] pańtsa [eśt́ińek] [M:Mam] (IV862) Ich gehe, Mutter, und treibe es zu uns! | äśt́äst E:Nask [им самим] / für sie selbst. ṕäjsᴉ͐st poŕćt́ i poŕᴉź, äśt́äst t́äjśt́ ḱi (III247) Sie bissen mit ihren Zähnen und bissen sich hindurch, sie machten [bahnten] sich einen Weg. | eśt́edə̑n ChrM [Abl. + Abl. + Poss.-Suff.] [с, от меня самого / von mir selbst]. | eśt́edə̑n ᵪužaj ChrM [хуже, чем я сам] / schlechter als ich selbst. | eś este͔d́inde͔ E:VVr [eś + El.-Abl. vom Pronom.-St. e- + Poss.-Suff.] [о самом себе] / von sich selbst. karma·ś [jovtńe·ḿe] bo·baska eś-e·ste͔d́inde͔[‑]pŕadondo (III267) Sie begann ein Märchen von sich selbst zu erzählen. | äźᴉzᴉ͐nza [? äś-] E:Kažl ― eśəzənza M:P [Ill. + Poss.-Suff.] [в него, к нему самому / in sich, zu sich selbst] (soll nach P. dasselbe bedeuten wie äśt́a·nza [он себе, ему самому] / er für sich, für ihn selbst) (E:Kažl); [само собой] / von sich selbst (M:P). konań štatolə̑c eśəzənza kə̑ŕv́ä·źi M:P Wessen Kerze sich von selbst anzünden wird. | eś ezə̑nza M:Pš, esə̑zst M:Sel [eś + Ill. vom Pronom.-St. e- + Poss.-Suff.] [само собой] / von sich selbst. puškasa af šavə̑v́i, eśezə̑nza sradi͔. – lov M:Pš (Bars.) Es kann nicht mit Kanonen vernichtet werden, verschwindet (aber) von selbst. – Der Schnee. voratat́ńä kšńəńń i pańdžɯśt́ esə̑zst M:Sel (IV814) Das Tor [eig.: Die Tore] war[en] aus Eisen, es [sie] öffnete[n] sich von selbst. | eśkat E:Mar [Prol. + Poss.-Suff.] [у самого тебя, для самого тебя / bei dir selbst, für dich selbst]. | eśkanzo E:Mar [сам с собой, про себя] / bei sich, für sich. či͔ze͔ čopoć, korti͔ eśkanzo (282) Der Tag wurde dunkel, es [das Mädchen] spricht für [zu] sich. juti͔ torgovoj di͔ korti͔ eśkanzo E:Mar (294) Es geht ein Handelsmann da vorüber, spricht bei sich. duḿi eśkanzo E:Mar (294) Er denkt bei sich. si͔ńć eśkast korti͔t́ E:Mar (295), si͔ńst korti͔t́ eśkast E:Mar (295) Sie sprechen bei sich. si͔ńst ḿeŕit́ eśkast E:Mar (294) Sie sprechen bei sich [untereinander]. eśkast ḿeŕit́ E:NSurk Sie sagen für sich (bei sich). | eś eškanzo E:MKly [eś + Komp.-F. vom Pronom.-St. e- + Poss.-Suff.] [? одинаковой величины с ним, подобный ему / ? so gross wie er, von seiner Grösse]. eśeškanzo paro ruśań ćorazo, eśeškanzo mazi͔ ruśań t́ejt́erze͔ (VII16) Von seiner Grösse ist der Sohn des trefflichen Rusja, von seiner Grösse ist die Tochter der schönen Rusja.

eśiće(ś) [E:?Bug] [твой собственный, принадлежащий тебе] / dein eigen. loma ava v́ečkat, eśićeńt́ jomavsak (VI226) Liebst du eine fremde Frau, bringe dann deine eigene um.

eśĺəḱ M:P Sučk [само собой] / von selbst. | eśĺəḱ ardi͔ M:P [?Sučk] [бегающий само собой] / von selbst laufend (= eś ardi͔). | eśĺəḱ ardi͔ nurda M:P [сани-самокаты] / ein von selbst fahrender Schlitten. | eśĺəḱ lakaj śakańä M:P [самокипящий горшок] / ein selbstkochender Topf.

śkam(o)- ~ śkam(u)- ChrE, śkam(o)- E:Mar Večk, śkam(u)- E:Ba, skam(u)- E:VVr, iśkam(u)- E:Kad Kal ― skamə̑ ChrM, śkam(ə̑)- ~ skam(ə̑)- M:P, śkam(ə̑)- M:Pš Ur, śkamə- M:Sučk Jurtk (Prol.-F. eśka + Poss.-Suff. 1. Sg., das jedoch seine Bed. verloren hat; wird mit Poss.-Suff. gebraucht) [один, одиноко, сам] / allein, einsam. mon skamun E:VVr Ich bin allein. | skamə̑n M [я один] / ich allein. | śkamonzo E:Mar SŠant, śkamonᴣo E:Večk, śkamu·nza E:Ba, iśkamunza E:Kal ― skamə̑nza M:P [он один] / er allein. tuś kudov śkamonzo E:Mar (2122) Er begab sich allein nach Hause. korti͔ śkamonzo E:Mar (2116) Er spricht bei sich [selbst]. | śkamost E:Mar ― skamə̑st M:P [они одни] / sie allein. si͔ń tuśt́ śkamost E:Mar (2107) Sie gingen allein.

śkamńe- E:Mar SŠant [Dem.] (mit Poss.-Suff.) [один, одиноко, сам] / allein, einsam. mon koda eŕan śkamńeń kudoso E:SŠant (I189) Wie lebe ich allein zu Hause? kadovkšnoś nasta ńej da śkamńenze͔ E:Mar (142) Anastasia blieb allein zurück. ańd́amo ćoraś śkamńenze͔ E:Mar (162) Andjamo ist der alleinige [einzige] Sohn.

ske͔mńenźe E:Sl [он один, одинокий / er allein, einsam]. kuva jaḱi v́äjḱińeś avard́i, koso ašči ske͔mńenźeś ḿeĺavti͔ (VII166) Der Einzige (Bruder) weint beim Gehen, der Alleinige ist traurig, wo (immer) er weilt.

eśap M:Pš, äśam M:Čemb [способность, умение] / Fähigkeit, Geschick. soń aš eśapə̑ts śormadə̑ms M:Pš Sie hat kein Geschick zum Sticken. soń aš äśamə̑c kšt́əŕd́əma [M:Čemb] Sie kann nicht spinnen. — Tat. [isäp, isäb < arab.].

*eśḱeŕd́ems ~ *eśḱeŕd́ams E:StMokl [следовать, слушаться / befolgen, gehorchen]. už [eśḱeŕd́ińᴣ́e] t́ejt́eŕ[‑]ejt́ d́iŕiń t́et́anᴣo valonᴣo (V114) Das Mädchen befolgte die Worte ihres lieben Vaters.

eśkəńd́əms M:Pš, eśkəńd́əms ~ eśḱäńd́əms M:Čemb [вывихиваться] / (etwas) verrenkt od. verstaucht werden (vgl. M: Čemb v́eĺams, M:Pš v́eĺaftə̑və̑ms).

eśḱäńt́ft́əms M:Čemb (Kaus. zu eśḱäńd́əms) [вывихивать] / verrenken.

eśḱiĺd́ams E:Mar, eśḱeĺdams E:Atr Večk, eśḱeĺd́ams E:[Petr], äśḱeĺd́ems E:Gor, äśḱi·ĺd́ams E:Ba, iśḱiĺd́ams E:Kad, aśḱiĺd́ams ~ aśkᴉĺd́ams E:Kažl ― aśkə̑ldams ~ *eśkə̑lda·ms (: eśkə̑lda·n, eśkə̑lda·j) M:P, aśkə̑ldams M:Čemb, *aśḱəldams (: aśḱəldan, -aj) M:Sel, äśkə̑ldams M:Sučk Prol (Mom.) [шагнуть] / einen Schritt machen, schreiten, (E:Atr Večk auch:) [сделать большой шаг] / einen grossen Schritt machen. ańćak avaś [kavkśt́-kolmkśt́] eśḱeĺd́aś čej [čiŕisti͔ńt́] E:Petr (VIII246) Kaum dass die Alte zwei-drei (ein paar) Schritte vom Rande des Röhrichts hervorgekommen war. pupoŕd́amo čuftojat eśḱeĺd́amo kandojat pupoŕd́id́iź juti͔d́iź eśḱeĺd́id́iź kadi͔d́iź E:Večk (II274) Du bist ein Baum, über den man springt, du bist ein Baumstamm, über den man schreitet. Springend über dich geht man an dir vorbei, schreitend über dich lässt man dich (hinter sich). v́eśt́ aśkə̑ldaj v́eĺəsa, ombə̑ćəd́ä v́iŕəsa śiśəm mastə̑r v́eĺf́ jotaj. – jondə̑lś M (IV688) Macht einen Schritt im Dorfe, den zweiten im Walde, geht über sieben Länder. – Der Blitz.

eśḱeĺd́amo E:Večk [перешагиваемое / das zu Überschreitende]. eśḱeĺd́amo kandojat (II274) Du bist ein Baumstamm, über den man schreitet.

eśḱeĺd́avoms E:Atr (Refl.-Pass. zu eśḱeĺd́ams) [мочь перешагнуть] / überschreiten können. naksać kandoń troks a eśḱeĺd́avat [Einen morschen Baumstamm kann man nicht (auf ihn tretend) überschreiten].

? *eśḱiĺd́avtoms E:StŠant: duḿit́ i aŕćit́ t́e kolavtto, proᵪoctondo, śt́i stanctondo možot́ odraso eśḱiĺd́avtoń (III95) Sie denken und erwägen diese kolavt-Krankheit aus seinem Körper, aus seinem Leibe (zu entfernen), die vielleicht davon gekommen ist, dass man (den Kranken) hat mit einem (Stück) Leichentuch herumlaufen lassen.

eśḱiĺams ML75(E) E:Mar, eśḱeĺems E:Atr, eśḱeĺams E:Večk, iśḱiĺams E:Kad Kal, aśḱiĺams ~ aśkᴉĺams E:Kažl ― aśkəĺams ML75(M), *aśkə̑ĺams (: aśkə̑ĺan, ‑äj) M:P, aśkə̑ĺams M:Čemb, äśkə̑ĺams M:Prol [?Sučk] (Frequ. zu eśḱiĺd́ams usw.) [шагать] / schreiten. ŕiv́iźś iḱiĺijak mazi͔ŋǵiste͔ iśḱiĺeź arde͔ E:Kal (2136) Der Fuchs läuft voraus mit hübschen Schritten.

eśḱeĺks E:Mar Večk, iśḱiĺks E:Kad ― aśkə̑lks M:P Čemb Sel (Gen. -ə̑ń, Nom. Pl. -t) [шаг] / Schritt. kota aśḱəlkst aśḱəldaj, [ḿeḱi] śaka vastt́i saj. – šit́ńä (tə̑ ńed́äĺäś) M (IV636) Nimmt sechs Schritte, kommt immer auf dieselbe Stelle zurück. – Die Tage (und die Woche).

aśkə̑lksḱä M:P (Dem. zu aśkə̑lks) id.

eśḱeĺkse͔ŋ E:Atr ― aśḱəlksu ~ aśkəlksu M:P [ходящий большими шагами] / mit langen Schritten gehend, einen langen Schritt habend.

äśkəlma M:Sučk [шаг] / Schritt.

[eščo] eštšo ~ e͔štšo ~ ištšo ChrE, eščo ~ e͔ščo ~ iščo E:Mar, ešt́o E:Atr, ešt́a· [~ ešt́a] E:Ba, ešto E:Nask, iščo E:Kal Kažl, išta E:Šokša, išt́o E:Večk, ešt́o [~ išt́o] E:SŠant, iščo ~ iščo· E:Jeg [ещё] / noch. ladna eščo ḱiskat́ńe part god́avśt́, orgod́ev́śt́ E:Mar (2121) Schon gut, dass meine Hunde [so] gut waren, [dass] sie entflohen. e͔ščo araś pat́am[‑]sazorom E:Mar (1200) Auch habe ich keine Schwestern. mon iščo san t́et E:Mar (29) Ich werde noch (einmal) zu dir kommen. | eščo v́eśt́ E:Mar [ещё раз] / nochmals. — Russ. ещё.

ešḱems [~ e͔šḱems] E:Mar, ešḱems E:Atr VVr Večk, äšḱems E:Gor, äšḱi·ms E:Ba, išḱims E:Melc ― eškəms M:Pš Čemb Sel An, ešḱems M:Ur ударить / schlagen (M:Pš: [рукой, дубиной] / mit der Hand, Keule usw.; M:Čemb: бить рычагом / mit einer Hebestange schlagen) (E:Mar Atr Gor Melc Ba M:Pš Čemb); [бросать, толкать] / schleudern, stossen (E:Mar Večk); оттолкнуть / von sich stossen (E:VVr); ушибить / etw. abschlagen (E:Večk); [разбивать, разрушать] / zerschlagen, zertrümmern (E:Mar VVr Večk NBajt [Bug]); [грести] / rudern (M:Sel An Ur); [шлёпать] / paddeln (M:An); [плавать] / schwimmen (beim Schwimmen mit den Händen das Wasser zerteilen) (M:Sel); [наталкиваться, встречать] / auf jdn. stossen, treffen ([E:Bug]). koda ešksa, jalgaj[‑]dugaj, [parḿišča] tumos! E:Mar (14) Wie ich, liebe Freundin, ihn gegen eine gewaltige Eiche schleudere! už kundi͔kaja ṕiĺǵed́e, ton ešḱikaja ugolṕes (-b́es) E:Večk (I248) Fasse ihn am Fusse, schleudere [schlage] ihn gegen die Ecke! a-paro aŕćiń ešḱik kunct komado E:Večk (II160) Den Übelgesinnten schlage kurz und klein! moŕa uśijas ńe sudnań ešḱińᴣ́e E:NBajt (I131) [Das Wasser] zerschmetterte die Schiffe an einer Meeresinsel. a paro aŕćićan kunct komado ešḱik [E:Bug] (VI68) Schlage den Übelgesinnten kopfüber nieder! eś ṕiŕińem mańija, ḿiĺań jaᵪ́ims ešḱija [E:Bug] (V400) Ich liess mich betrügen, ich tat mich mit Miljas Jachim zusammen. jäŕma ozaś uji v́enškas, śävś ḱäd́əznza ešḱi [v́esla] M:Sel (IV20) Järjma setzte sich in ein schwimmendes Boot, er nahm ein schlagendes Ruder in die Hand. | ava äšḱi·ms E:Ba [переспать с женщиной] / eine Frau beschlafen. | äšḱems mastor vaksc E:Gor [сбросить на землю] / etw. auf den Erdboden schleudern. — ? Türk., vgl. dschag. eškek Schaufel, Ruder.

ešḱev́ems E:Mar [Gor Škud MKly Večk Ta] (Refl.-Pass. zu ešḱems) ушибиться / gegen etw. schlagen, sich stossen, sich verletzen (E:Mar Bug Gor); [попадать, встречать, наталкиваться] / irgendwohin geraten, auf jdn., etw. treffen, stossen (E:MKly Ta Večk). konań ṕŕazo ešḱev́i E:[?Bug] Wessen Kopf (bei der Abfahrt in den Krieg) den Türpfosten berührt (der wird zurückkehren). śe kšńiń stolbańt́eń domaša ešḱevś E:Gor (Škud) (VII248) Gegen diesen eisernen Pfahl schlug Doma. ŕev́eń stadas ešḱev́iń E:Ta (V396) Ich bin in eine Schafherde geraten. and́ań f́iĺa laŋks ešḱev́i E:Večk (V248) Sie stösst auf Andjas Filja (trifft ihn zufällig).

*ešḱevkšne͔ms E:Večk (Frequ. zu ešḱev́ems) [случайно встречать, наталкиваться] / zufällig treffen, auf jdn., etw. stossen. tond́et́ paro lomańc eźiń ešḱevkšne͔ (VIXII) Einen besseren Menschen als dich habe ich niemals getroffen.

*ešḱəńd́əms (: ešḱe̥nd́an, -i) M:Sel (Frequ. zu eškəms).

eta·ž ~ jäta·ž M:Sel, ata·ž M [этаж] / Stockwerk, Etage. eŕäj v́äŕćä ata·žsa M (IV617) Es wohnt im obersten Stock. vet́ət́śeks jäta·žt́ esa juva·d́iᵪ́t́ M:Sel (IV827) Aus dem fünften Stockwerk ruft man. | kolmə̑ jäta·žsa ~ kolmə̑ eta·žsa M:Sel [трёхэтажный] / dreistöckig. kolmə̑-eta·žsa kuttńəń pŕasa [juva·d́iᵪ́t́] (IV826) Auf dem Boden des dreistöckigen Hauses ruft man. son kə̑da v́ät́əź kolmə̑-jäta·žsa kuttńəń pŕas, son ozə̑ntś (IV826) Als man ihn auf den Boden des dreistöckigen Hauses gebracht hatte, bekreuzigte er sich. | v́et́e jäta·žsa M:Sel [пятиэтажный] / fünfstöckig. — Russ. эта́ж.

et́ E [ведь / ja, doch]. eᵪ, et́ kodamo jon! [Ach, es ist doch gut!]. — [? Russ. ведь].

ev́eś [E:Mar NSurk], iv́eś E:Kozl, ev́ś E ― jävəś ~ jäv́əś (Gen. jäv́əźəń) ~ [ävəś] M: P, ävəś M:Alk, ävś M:Čemb [прострел] / Hexenschuss, “Feuersflug” (personifiziert); [муж и жена, супруги] / Mann (at́ä-jävəś) u. Weib (ava-jävəś), Ehepaar, dem jedes Jahr 77 [bedeutet wohl nur: eine unzählbare Menge] Kinder geboren werden; zum Glück erschlägt jedoch der Donner jedes Jahr die Eltern u. alle Kinder bis auf zwei, denen wieder im folg. Jahre 77 Kinder geboren werden usw., dasselbe wiederholt sich Jahr um Jahr. puvan ev́eźd́e, puvan id́eḿevśt́e E:NSurk (III85) Ich behüte (dich) durch Blasen vor Bösen, ich behüte (dich) durch Blasen vor bösen Geistern. [v́ädu·nə̑ńd́i śiv(e)mat, äveźeńd́i] kalgamat M:Mam (IV508) Du bist einer, den die Hexe fressen sollte, du bist einer, den der Teufel benagen sollte. | at́ä-jävəś M (s. oben). | ava-jävəś M:Pš (s. oben). ṕiĺǵä ṕesə̑nza tušma·nć av́əźəc, tušma·nć av́əźəc ava jäv́əźəc (IV123) Ihr zu Füssen (stand) ihre Schwiegermutter, der böse Geist, ihre Schwiegermutter, der böse Geist, ihr Teufelsweib. | ev́eźiń ćuralks E:Mar [трава, вылечивающая полученную от пагубного ветра болезнь] / ein Kraut, womit die von einem verderblichen Winde namens ev́eź-varma verursachte Krankheit geheilt wird. | ev́eźeń tol E:Gor Sob, iv́eźiń tol E:Kozl [прострел] / Hexenschuss. možot saś t́änᴣe͔ varma-t́ät́asto, ev́eźeń tolcto E:Sob (III100) Vielleicht ist sie [die Krankheit] ihm vom Windvater, von einem Irrlicht gekommen. | iv́eźeń toldo kortaftuma E:Kozl [заклинание против “огня злого духа”] / Zauberspruch gegen das “Feuer des bösen Geistes”. | ev́eź-varma E:Mar [пагубный ветер] / ein verderblicher Wind. | id́em evś ~ id́em ev́ś (Gen. -iń) E:Mar, id́em evś E:Atr Is Bug Večk, id́eḿ ev́ś E:Kozl Vez NSurk [Bag], id́im e·vś E:Ba, id́im ev E:Gor, id́əm ävəś ~ idəm ävś E:Nask ― id́əm jä·vəś M:Pš, id́əm jävəś ~ id́əm jä·v́əś (ed́em jä·v́es [Gen. jäv́eźen, Nom. Pl. -t] ~ id́en jäv́es) M:P, id́əm ävəś M: Alk, id́əm ävś M:Čemb Sučk [колдун / Hexenmeister], frisst die Eingeweide des Kindes; streut man Asche unters Fenster, kann er nicht hereinkommen; wenn er vorüberfliegt, reisse sogleich dein Hosenband entzwei, u. er wird als Katze vor dir niederfallen; schlage ihn so viel du willst, er stirbt nicht; wenn du ihm die Nägel od. das Ohr abschneidest, so ist der Hexenmeister (koldun) auch als Mensch, wenn er sich wieder in einen solchen verwandelt, ohne das Ohr od. ohne Zehen (E:Nask); um sich vor dem id́im e·vś zu schützen, sagt man: ćur-pas koŕḿe·ńeć od. ćur pašt́a·ŋgot́ Weg damit, Gott, Ernährer! od. Weg damit, helfe Gott! (E:Ba); “чёрт” / ‹Teufel” (E:Atr); [дьявол, сатана (ругат.)] / Teufel, Satan (Schimpfw.) (E:Mar); [прострел] / Hexenschuss, “Feuersflug” (personifiziert; = jävəś) (M). vani͔k od-ojḿeń v́edundo, id́em-evśt́e! E:Večk Behüte die neue Seele (= das Neugeborene) vor Hexen und Teufeln! id́eḿevśeń ṕiŕazo, pali͔ toloń pulozo E:Bag (VI128) [Er hat] den Kopf des bösen Geistes, sein Schwanz besteht aus brennendem Feuer. puvan ev́eźd́e, puvan id́eḿevśt́e E:NSurk (III85) Ich behüte (dich) durch Blasen vor Bösen, ich behüte (dich) durch Blasen vor bösen Geistern. śńardo dušman̄ne͔ń, id́im-evńeń sajev́eze͔ lomańeś ivan E:Gor Erst dann möge dieser Mensch Ivan von einem bösen Zauberer, von id́em-ev gepackt werden! kortaftuma id́eḿevśt́e E:Vez (III140) Zauberspruch gegen böse Geister. pŕä ṕeńasə̑nza ṕiń(ä) at́äv́əźəc, ṕiń(ä) at́äv́əźəc id́əm jä·v́əźəc M:Pš (IV123) Ihr zu Häupten (stand) ihr Schwiegervater, der Hund, ihr Schwiegervater, der Hund, ihr Teufel. | id́em evśeń ḱeĺ E:Bug Vez [язык колдуна / Zunge (? Flamme) des id́eḿ evś]. iśt́a jutafti͔ḱ i potafti͔ḱ id́em evśeń ḱeĺeń, v́eŕga juti͔ toloń E:Bug [So lass vorübergehen und schlage zurück die Zunge (? Flamme) des id́em evś, das in der Luft fahrende Feuer!]. puvan id́eḿevśeń ḱeĺd́e E:Vez (III140) Ich heile durch Blasen von der “Zunge des bösen Geistes”. | id́eḿ evśeń ĺift́ E:Vez [причинённая колдуном болезнь / eine von id́em evś herrührende Krankheit]. | id́em evśeń saft E:Večk, id́eḿ evśeń saft E:Vez id. | id́eḿ evśeń tol E:Vez [“огонь злого духа” / ‹Feuer des bösen Geistes”]. iśt́a jafti͔ḱ andŕejeń šači t́elastonᴣo, [id́eḿevśeń] ḱeĺeń, id́eḿevśeń toloń, id́eḿevśeń ĺift́eń, id́eḿevśeń saftoń E:Vez (III140) So entferne aus dem wachsenden Körper Andrejs die Zunge des bösen Geistes, das Feuer des bösen Geistes, die ĺift́‑Krankheit des bösen Geistes, die saft‑Krankheit des bösen Geistes! | ḱiĺej-pŕa-evś E:Večk Is Vez, ḱiĺi·j-pŕa-evś E:Ba ― ḱelu-pŕä-ävś M: Sučk [чахотка, сухотка в детском возрасте] / Schwindsucht, Auszehrung im Kindesalter (E:Večk Vez); [накожная болезнь] / eine Hautkrankheit, die die Haut rot macht (E:Is); [детская болезнь] / eine Kinderkrankheit (E:Ba). [ḱiĺej-pŕa-evś] paŕan, sobačej starośt́ paŕan E:Vez (III136) Ich bade die Birkenwipfel-evś-Krankheit, ich bade die sobačej-starośt́-Krankheit. moń id́əźä ćok ḱelu-pŕa-ävś araś M:Sučk [? Mein Kind ist wie an der Birkenwipfel-ävś-Krankheit erkrankt od. ? Mein Kind ist (böse) wie Birkenwipfel-ävś geworden]. | v́ed́-jävəś-t́išä M:P (bot.) [какое-то растение / irgendeine Pflanze]. — Vgl. tat. jawə̑z ‘злой’.

evĺa E:Sulli [женское имя] / ein Frauenname. ad́aka, evĺa, ton mońe polaks (VII82) Komm, Elja, werde meine Gattin! — [? Russ. Эля (Dem. zu Эвели́на)].

evt́̀ems ~ eft́ems ~ äft́ims ChrE, ev́t́ems ~ eft́ems ~ eft́ims E:Mar, ev́t́ims E:VVr, evt́ims [E:NSurk], eft́ems E:Atr Kad, äft́i·ms E:Ba ― ef́t́əms M, *eft́əms (: eft́an, -i) M:P Sel мотушку делать, мотать / weifen, haspeln. a ḿiń ĺonośt́ ev́t́ińeḱ E:VVr (II52) Wir haspelten den Flachs. ḱesak evt́i kodamo [E:NSurk] (II117) Was für Strähnen haspelt er?

ef́t́əma ChrM [мотание] / das Haspeln. | eft́ima-čev E:Atr [? лучина для вращения мотовила / ? Span zum Drehen des Haspels] (vgl. evt́eḿe-lovaža). | evt́eḿe-lovaža E:VVr Is [? кость для вращения мотовила / ? Knochen, mit dem man den Haspel dreht] (vgl. eft́ima-čev E:Atr). | äft́əma-pakaŕ M:Čemb id. | evt́ima-ṕenš E:SŠant [ложка для вращения мотовила] / Löffel zum Drehen des Haspels. | ev́t́eḿe-ščeŕe E:VVr, evt́ima-št́eŕe E:SŠant ― äft́əma-kšt́əŕ M:Čemb [веретено мотовила] / Spindel der Garnwinde. | evt́ima-št́eŕińe E:Večk, eft́ima-št́eŕińe E:Atr (Dem.) id.

eft́ekšne͔ms E:MKly (Frequ. zu eft́ems). ḿejs alamo eft́ekšni͔t́? (VII48) Warum hast du (so) wenig gehaspelt?

ev́t́ńems ~ [?] ef́t́ńems E:Mar, efńems E:Kad ― *efńəms (: efńan, -i) M:P (Frequ. zu evt́̀ems, eft́ems, ef́t́əms).

*efńəkšńəms (: efńekšńan, -i) M:P (Frequ. zu efńəms).

*eft́f́t́əms (: eft́f́t́an, -i) M:P (Fakt. zu ef́t́əms).

*eft́f́ńəms (: eft́f́ńan, -i) M:P (Frequ. zu eft́f́t́əms).

*eft́f́ńəkšńəms (: eft́f́ńekšńan) M:P (Frequ. zu eft́f́ńəms).

ez- (Pronom.-St.):

ä͔zdă E:Kažl ― ezdă ChrM M:Kr (Abl.) [из / aus]. jɛvət́śt́ ezdə̑n ChrM Sie erschraken vor mir. ezdə̑t af ḱeĺgan M:Kr [Ich liebe dich nicht]. v́it́it́ ä͔zdi͔nza kujińd́i śä͔vums E:Kažl (III219) Man bringt sie (gerade) einem Lindwurm zum Frasse. śeźan poni͔ŋgi͔t ä͔zdi͔st E:Kažl (III219) Ich reisse ihnen die Haare aus. śed́ ala traks śäŕi, ezdə̑nza naro·d śimi. – poćḱäś M (IV666) Unter der Diele pisst eine Kuh, davon trinkt das Volk. – Das Fass. | ezd-ḱijä M:Sel [сейчас же, сразу] / sogleich. son [ezd-ḱijä ḱeṕəd́əźä] plat́entśät́ (IV826) Er hob sogleich das Handtuch auf. | v́eĺət́ ezdă ChrM [из деревни] / aus dem Dorfe.

ezdə̑da M:P Katm (zweifacher Abl.) [от, из, с] / von etw., (auch temp.:) [в] / an. kula·n t́ät́akaj kula·n pat́uškaj, očəžəń maźi šińä·t́ ezdə̑da M:Katm (IV298) Ich werde sterben, Vater, ich werde sterben, Vater, an dem schönen Ostertage. kolm(a) aršə̑tt ezdə̑də̑n, məźa·rdə̑ŋga af ńäjsa. – kalmaf lomańć M:P (IV633) (In einer Entfernung von) drei Arschinen von mir, niemals sehe ich ihn. – Der beerdigte Mensch.

ejs̀e͔ (< *ezse͔) ~ esne͔ ChrE, ejse͔ E:Mar, esne͔ E:VVr Atr SŠant (Iness.) / in]; [dient auch zum Ausdruck von Instr. u. Obj.]. karmaśt́ kajamo ejse͔nze͔ E:Mar Sie begannen ihn zu entkleiden. v́e·ŕǵis uči· esne͔·ńt́ E:Atr (III278) Ein Wolf wartet auf dich. utšit́ ejs̀e͔ŋk ChrE Sie warten auf euch. uči torgovoj ćoranzo esne͔ E:SŠant (I318) Der Kaufmann wartet auf seinen Sohn. son v́e·d́i e·sne͔nze͔ kudo·ŋ E:Atr (III340) Er führt ihn [den Bären] nach Hause. ḱevśńi·t́ esne͔nde͔ E:VVr (III283) Sie fragen sie [das Mädchen]. nu koźejkazo a ḱeḿi esne͔nde͔ E:VVr (III277) Allein seine Frau glaubt ihm nicht. davaj čavmo esne͔nde͔ E:VVr Wohlan, er begann ihn zu prügeln. lavśńeń esne͔ ćora kakat E:SŠant In den Wiegen gibt es Knaben. | buk̀aśt́ ejs̀e͔ ~ esne͔ ChrE E:VVr [в быке, на быке] / in, mit dem Ochsen. soḱi robot́ńiḱeś bukaśt́ esne͔ E:VVr (III275) Der Arbeiter pflügt mit dem Ochsen. | moń esne͔(m), ejs̀e͔(m) [во мне] / in mir; [меня] / mich.

ejste͔ ChrE E:Kozl (El.) [из, с, от / aus, von]. kadi͔ja ejste͔ŋk eśiń mastorom E:Kozl (I99) Ich habe euretwegen mein eigenes Land verlassen. | ejste͔st ChrE [из, с, от них] / aus ihnen, von ihnen. | v́eĺeńt́ ejste͔ ChrE [из деревни] / aus dem Dorf.

este͔d́e E:VVr [El. + Abl.] [из, с, от / von]. ṕeĺt́atk este͔d́iń? (III278) Habt ihr Angst vor mir? “sakšnoś azoroś pakśas, kortaś”, ḿeŕi, “este͔d́it́” (III276) “Der Herr kam auf den Acker und sprach von dir”, sagt er. moń kardas ćeloj este͔d́iŋ́ḱ (III277) Ich habe den Hof voll von euch.

eze͔ze͔ń, eze͔ze͔t́ usw. ChrE E:Bag VVr (Ill. mit Poss.-Suff.) [в меня, в тебя и т. д.] / in mich, in dich usw. śurojak v́id́iĺt́ eze͔ze͔ń, šačiĺ E:Bag (I2) Getreide wurde auf mich gesät, es wuchs. iĺa· ra·duvakšno eze͔·zi͔ń E:VVr (III283) Freu dich nicht über mich! ezə̑znza pańᴣ̌əv́i, ezə̑zst pańᴣ̌əv́iᵪ́t́ M:Sel Es öffnet sich von selbst, sie öffnen sich von selbst. | eśəzə̑nza M:P [само собой] / von selbst. | eś ezə̑st ~ eśəzə̑st M:P id. eś ezə̑st kə̑ŕv́ä·źśt́ štatolʿnä Die Kerzen zündeten sich von selbst an. eś ezə̑st jäŕʿćt́ pajkńä Die Glocken begannen von selbst zu läuten.

ezga ChrE E:Kozl SŠant, äzga E:Nask ― ezga ChrM (Prol.) [в, по, вдоль / in, entlang]. lavśḱet́ńeń ezga ćora kakat E:Kozl (I127) In den Wiegen (liegen) Söhne. varštaś sonze͔ sazorzo vaĺmaśt́ ezga E:SŠant (I60) Seine Schwester sah zum Fenster hinaus. äzga·nza ḱija·k a [kuźᴉv́ä] E:Nask (III248) Niemand kann ihn [den Berg] übersteigen [besteigen]. | v́eĺeńt́ ezga ChrE ― v́eĺət́ ezga ChrM [вдоль деревни, по деревне] / das Dorf entlang, im Dorfe.

ezi͔·ŕ E:Šir [нагрудная вышивка] / eine Bruststickerei. a to·n śalǵu·vĺiḱ, ava·kuda, ezi͔·ŕzi͔n (II438) Wenn du, Ava-kuda [Mutter des Bräutigams], sie [die Spange] an meiner Bruststickerei festgesteckt hättest. | eze͔ŕ-ṕeĺ E:VVr, izi͔ŕ-b́e·ĺ E:Kad [украшенный вышивками дов. широкий пояс] / ein zieml. breiter mit Stickereien verzierter Gürtel, der (vormals) um den Leinwandrock gebunden wurde (E:VVr); [двусторонняя вышивка на груди холщового платья] / eine Stickerei am Leinwandmantel zu beiden Seiten der Brust (E:Kad). | eze͔ŕ-ṕeĺńe E:VVr (Dem.) [вышивка на воротнике / Kragenstickerei]. valk v́ijet́ lavtom-ṕŕińezi͔ń, kapud́evk eze͔ŕ-ṕeĺńezi͔ń (II411) Lass dich auf meine rechte Schulter herab, fasse meine Kragenstickerei an! — Tat. ezär.

ezna M:Aleks Kars (Anr. M:Aleks -kaj, M: Kars -j ~ -kaj), e͔zna (Gen. -ń, Anr. -j ~ ‑kaj) ~ eznai (Gen. -n) M:P [зять, муж старшей сестры] / Schwager, Mann der älteren Schwester (M:P); [так молодая называет шафера] / so nennt u. redet an die junge Frau ihr Leben lang den bei der Hochzeit als torə̑ŋ gandi͔ [“Säbelträger”] fungierenden Mann (M). eznaj(ə)ŋḱäńd́i t́aška v́əźksḱä·t́ afə̑ĺit́ [t́i] [M:P] (IV67) Du hättest unserem Schwager die so grosse Schande nicht machen sollen. | moń eznajźä M:P [муж моей старшей сестры] / der Mann meiner älteren Schwester. — Tat. jiznä.

ezraj M:Pš Temn (Nom. Pl. M:Temn -ᵪ́t́), äzraj M:Sučk большой, крупный / gross, stattlich. alašaś ezraj M:Pš Das Pferd ist stattlich.

eźem ~ iźim ChrE, eźem ~ eźeḿ (Gen. -iń, Nom. Pl. -t́) E:Mar, eźem E:Hl Gor Kočk Kozl Jeg, eźe·m E:Ba, iźi·m E:Kad, iźim ~ iźiḿ E:Kal, eźiḿ ~ eźᴉḿ E:Kažl ― eźəḿ ~ ɛźəm ~ jɛźəḿ ChrM, eźəm ~ eźem ~ äźem (Gen. -en, Nom. Pl. äźept) ~ jäźəm M:P, eźəḿ ~ jäźəḿ ~ jäźəm M:Pš, eźəḿ M:Saz, äźəm M:Čemb Ur, äźəḿ M:Sel, äźə·m M:Prol, eźə·m (Nom. Pl. -t) ~ äźə·m M:Jurtk [место] / Platz, Stelle; [скамейка у стены в морд. избе] / wandfeste Bank in der mordw. Stube (E:Mar: [задняя скамейка] / Hinterbank; [скамейка у боковой стены напротив печи] / Bank an der Seitenwand gegenüber dem Ofen). [ḿiń] tarkas[‑]eźems puci͔ńeḱ E:Mar (1152) Wir wollen sie auf ihren Platz, auf ihre Stelle setzen. koso daŕušań tarkazo, koso daŕušań eźemze͔? E:Kočk (VII54) Wo hat Darjuscha ihren Platz, wo hat Darjuscha ihre Stelle? ašt́eze͔ tarkasonᴣo, ašt́eze͔ eźemse͔nᴣe͔ E:Kozl (III209) Er möge auf seinem Platze bleiben, er möge an seiner Stelle bleiben. anan ḿilə̑śt́ vascta-eźəmsta vastə̑ń ḱiŕd́ista M:P Ich bitte den Platz und die Stelle [des Unfalles], den Schutzgeist des Platzes um Verzeihung. ĺijasta [čapuĺt́] srupḱe kandi͔laz eźems E:Petr (VIII224) Bald wurde für ihn anstatt des Sarges eine Einfassung gezimmert. eźemga jaḱit́ ṕiĺǵińest E:Mar (140) Längs der Bank bewegen sich ihre Füsschen. eźemga či͔jńit́ E:Hl (180) Sie laufen an der Bank hin. sońd́ä· iźi·m naŋs ḿińi·ḱ jalga·t́ eźi·ḱ o:zafńiḱ [E:Šir] (II427) Man hat unsere Freundin (als kleines Kind) nicht sich auf die Bank setzen lassen. šabań̄t́t́ä uĺiš́t́ jolmań̄t́t́(ä) uĺiš́t́ eźəm laŋksə̑nə̑nt M:Saz Ihr habt kleine Kinder auf euren Bänken. śivə̑ĺenc maraź aĺanc äźeḿi M:Temn (VIII330) Ihr Fleisch häuften sie auf die Bank ihres Vaters. | äźəm-al M:Sel, äźəḿ-al M:Sp место под лавкой / Raum unter der Bank (M:Sel: an der rechten Seitenwand). | iźim a·la potmar E:Kal [шкафчик под скамейкой у стены] / Truhe unter der wandfesten Bank. | eźem-či͔ŕe E:Mar [край скамейки] / Rand der Bank. | eźem-kraj E id. | eźem-krajńe E:Mar (Dem.) id. | eźəm-o·zä E:Nask, eźeḿ-ozaj E:Petr ― äźəm-ozaj M:Sučk [заместитель покойника на поминках] / Stellvertreter des Verstorbenen bei den Gedächtnisfeiern (er wird von dem Sterbenden selbst bestimmt) (M:Sučk: Stellvertreter des Verstorbenen bei der Gedächtnisfeier am 40. Tage nach dem Tode (Gedächtnisfeiern werden am 40. Tage nach dem Tode, nach sechs Wochen u. nach einem halben Jahre begangen); nur alte Männer u. Frauen haben einen Stellvertreter (eine Stellvertreterin); dem Stellvertreter werden bei der Gedächtnisfeier am 40. Tage nach dem Tode im Namen des Verstorbenen ein Hemd u. eine Hose geschenkt, aber bei dieser Gelegenheit hat er eigene Kleider an; die Frauen singen ihm Klagelieder; er sitzt auf dem Ehrenplatz (äźəm-pŕä); zuletzt wird er von zwei Männern auf die Strasse hinausgetragen, von der er jedoch selbst zurückkehrt, um als gewöhnlicher Mensch mit den anderen weiterzufeiern; vormals soll er noch mit dem Lieblingspferde des Verstorbenen um den Hof herumgeritten sein). | iźim-potmar E:Kal [шкафчик под скамейкой у стены / Truhe unter der wandfesten Bank]. | eźem-ṕŕa ChrE, eźem-pŕa (-bŕa) ~ eźem-ṕŕa ~ eźem-ṕiŕa E:Mar, eźe·m-ṕiŕa· E:Jeg, iźim-pŕa- E:Šokša ― eźəḿ-ṕŕɛ ~ eźəḿ-b́ŕɛ ChrM, eźəm-pŕa- M:P, eźəm-ṕŕa- M:Saz, jäźəm-pŕa- M:Alk, äźəḿ-pŕa- M:Sel, äźəm-pŕa- M:Sučk [конец большой скамейки (почётное место)] / das hintere Ende der grossen Bank (Ehrenplatz). | eźem-pŕa(-bŕa)-akśalks E:Mar [место под концом большой скамейки] / Raum unter dem Ende der grossen Bank. | eźəm-pŕä-at́äj, eźəm-pŕä-avaj M:Sel: [e·źempŕä-a·t́ä, e·źempŕä-ava, t́iŋǵä praśt́i·ndaśt́] (IV786) Vorderbank-Vater, Vorderbank-Mutter, verzeiht auch ihr! | jäźəḿ-b́ŕä-at́ävəś [M:?P] An [свадебный доверенный] / so nennt die junge Frau ihr Leben lang den Mann, der auf ihrer Hochzeit als Beauftragter namens əŋgəĺd́ä jakaj (M:An iŋgəĺd́ä jakaj) dient (Anr. -at́äj). | eźəm-pŕä(-bŕä)-śt́ena M:P [боковая стена, у которой стоит большая скамейка] / Seitenwand, an der die grosse Bank steht. | eźəm-pŕä-ugə̑l M:P [угол в конце большой скамейки] / die Ecke am Ende der grossen Bank. | eźem-pŕińe E:VVr ― äźəḿ-bŕäńä M:Temn (Dem. zu eźem-ṕŕa usw.) id. | iḱeĺće eźem E:Mar [задняя скамейка] / Hinterbank (eig.: Vorderbank) (= eźem). | karks-eźəm [M:P] [талия / Gürtelgegend]. jordaź ‒‒‒ soń karks eźəmǵä ravža modat́i (IV38) Sie wurde bis zum Gürtel in schwarze Erde geworfen [gesteckt]. | ḱerč-ṕeĺks-eźem E:Mar ― ḱerš-päĺ-eźəm M:P [скамейка на левой стороне избы] / Bank auf der linken Seite der Stube (an der Wand gegenüber dem Ofen). | kotf-äźəṕt́ (Pl.) M:Sel [ткацкий станок] / Webstuhl. | kuz-eźem E:Mar [еловая скамейка] / Bank aus Fichtenholz. | lavć-äźəḿ M:Sel [? скамейка на левой стороне избы] / ?  Bank auf der linken Seite der Stube. | mə̑rga·-eźəḿ ~ mə̑rga·-eźəm M:P, mə̑rg-ä·źəm M:Čemb Sel [скамейка у стены напротив печи] / Bank an der Wand gegenüber dem Ofen. | oć-äźəḿ ~ oć-äźəm M:Sel [скамья у боковой стены в морд. избе] / Bank an der rechten Seitenwand in der mordw. Stube. | potmar-eźəm M:P [скамейка-шкафчик в избе перед печью] / Bank mit eingebauter Truhe in dem Stubenteil vor dem Ofen. | vast-eźəḿ ChrM, vast-eźem M, vast-eźəm M:P Mam, vast-äźəm M:Sel [место] / Platz, Stätte; (M:P:) [место какого-л. несчастного случая] / Stelle, wo einer vom Pferd gefallen ist od. wo überh. ein Unglück geschehen ist (ChrM M:P); [спальное место, полати] / Schlafstätte, Schlafpritsche, Bank, worauf man schläft (M:Sel). [vast-eźem, mastə̑r-at́ä, mastə̑r-ava, praśt́i·]! M:P (IV779) Sturzstelle, Erdvater, Erdmutter, verzeihe du! | v́eĺ-eźem E:Mar [обычаи и нравы села] / Sitte u. Brauch des Dorfes (= koj). | v́eŕćä eźiḿ ~ v́eŕć eźᴉm E:Kažl [скамейка на левой стороне избы] / Bank auf der linken Seite der Stube. | v́ešḱeźem E:Mar VVr, v́ešḱeźem ~ v́išḱeźem E:Večk, v́eške·źem E:Ba [скамейка перед печью] / Bank vor dem Ofen (E:Mar: wandfeste Bank im Raum vor dem Ofen, Bank zwischen der Ofenmündung u. der (gegenüberliegenden) Hinterwand; E:VVr Ba: an der Seitenwand), (E:?Ba auch:) посудная лавка / Gericht. | v́ešḱeźem-akśalks E:Mar [место под скамейкой перед печью] / Raum unter der Ofenbank. | v́ešḱeźem-alks E:Mar id.

eźems ~ äźems M:P Pičep Mam (Postp.) [вместо] / anstelle, statt. mandə̑ń äźems toń [eŕv́äńakaj śäveńźä] M:Mam (IV575) Er nahm dich, Schwiegertochter, anstelle eines Stocks. son služaj moń eźeḿezə̑n M:P Er leistet die Militärpflicht an meiner Statt ab (vgl. 2vastă: vastə̑sa, vastə̑za). śoranzə̑n äźems saldaks maksə̑źä M: Pičep (VIII264) Er gab ihn anstatt seines Sohnes zum Soldaten. | śäń eźems M:P [вместо этого] / statt dessen.

eźemǵe E:VVr (Dem. zu eźem) id.

eźemńe E:Mar ― eźəḿńɛ ChrM, eźəmńä M:P (Dem. zu eźem, eźəm) id. | mə̑rg-e·źńä [? < -eźəmńä] M:P [скамейка у стены в предпечье] / wandfeste Bank der Ofenecke.

eźəŕ (~ eźäŕ ~ eźeŕ) M:P Sel Pš ? спор / ? Gezänk, ? Schelte, ? Streit (vgl. ṕeźäŕ). eś rad́ńa·də̑t eźəŕ uĺi, ṕeźəŕ aš (~ eź-rad́ńa·də̑t eźer uĺi, ṕeźer aš) M:P (Sprw.) Von Seiten deiner Verwandten erfährst du Schelte, aber keine Kälte (Verachtung). e·źəŕ-b́e·źəŕ eŕäᵪ́t́ M:P Sie (z.B. Mann und Frau) leben in schlechter Eintracht (in Zwietracht). eźəŕ-bəźəŕ eŕäj M:Pš Er lebt in Zwietracht mit anderen Mitgliedern der Familie. eźəŕ-ṕeźəŕ eŕan M:Sel Ich lebe armselig, schlage mich mit Not und Mühe durch. — Vgl. azar-.

eźəŕd́əms M:Sar [бранить / schelten]. t́ata eźəŕd́ä škań t́äd́äńadə̑n, t́ata ṕeźəŕd́ä śt́iŕ śəstra·ńadə̑n (IV182) Schelte nicht wegen meiner lieben Mutter, mäkele nicht wegen meiner unverheirateten Schwester!

eźńe ~ e͔źńe ~ e͔zńe E:Mar, eźńä· E:Ba, iźńä· E:Šokša (Nom. Pl. iźńi·t́) ― jäźńä ~ jäzńä (Gen. jäzńen, Nom. Pl. jäzńet) M: P, äźńä M:Sel, äźńä· M:Prol, äźńä M:Ur (Gen. äźńəń) [член, сустав] / Glied, Gelenk (E:Mar: auch in Stengeln der Pflanzen). si͔ŕńeń eŕǵe eźńeva E:VVr (II349) Zwischen Knoten [der wachsenden Strohhalme], die wie Goldperlen sind. iźńiń iźńe śiźńit́adi͔ź! E:Šokša (VII454) Wir werden dich Glied um Glied zerreissen! | jäźńä-pakaŕ M:Pš [позвонок] / Wirbelknochen (= kaŕas-polda M:Pš, kop-ḱäŕas M:Sel). | kut́ḿeŕe-lovaža-eźńe E:Is [позвонок] / Rückgrat (Wirbel). | sur-eźńe E:Mar [сустав пальца] / Fingergelenk, [Fingerknöchel]. udalo ṕeĺd́e a ńejav́it́, iḱeĺe ṕeĺd́e ńejav́it́. – sur eźńet́ńe da ḱenšńe (263) Von der vorderen Seite können sie gesehen werden, von der hinteren nicht. – Die Gelenke und Nägel der Finger.

e͔źńińe E:Mar ― jäźńeńä M:P (Dem. zu eźńe, jäźńä) id.

eźńese͔ E:Mar ― eźńesa M:Temn [Iness.; Adj.]: 77-eźńese͔ E:Mar: ńiĺ(e) ugolco śiźǵeḿeń śiśem eźńese͔, v́eśe dolḱiś laŋksonzo. – ščotkat́ńe (247) Viereckig, mit siebenundsiebzig Gelenken, alle Schulden liegen auf ihm. – Die Bürste. v́et́ä ṕesa, tat́u jalgaj, kota eźńesa M:Temn (VIII320) Es hatte fünf Enden, Freundin Tatju, sechs Gelenke. | v́et́e e͔źńese͔ ~ v́et́e e͔zńese͔ E:Mar [пятичленный] / fünfgliederig. v́et́e e͔zńese͔ todovom (1230) Mein Kissen ist fünfgliederig [= Hand als Kissen].

eźńev́t́eḿe E:Mar (Karit.) [без суставов] / ohne Gelenke. sońć kaŕastomo, eźńev́t́eḿe, a sońć ṕeḱ susḱi. – ṕejeĺiś (255) Es ist selbst ohne Rücken, ohne Gelenke, aber es beisst doch sehr. – Das Messer.

ežana M:Pš Pläj весёлый / froh, heiter, munter, fröhlich. son af ežana, moŕana, son urə̑kə̑di͔ avaŕd́i M:Pläj Sie (die trauernde Hopfenmutter) ist nicht heiter, sie ist mürrisch, sie heult und flennt. — [Vgl. ežəlgə̑də̑ms].

ežems E:Atr SŠant, äžems E:Vač, *ežems (: ežan) E:Jeg ― *ežəms (: ežan, -i) M: P, ežəms M:Čemb Jurtk нагреться, согреться / warm werden, sich erwärmen (E:SŠant Jeg M:P Jurtk); слечь / durch langes Liegen unbrauchbar werden (z.B. das Mehl) (E:Atr SŠant). iśt́a mašadojak ḱeĺḿeze͔ śed́ejeze͔, iĺazo eže ṕiŋǵeń ṕiŋks E:StŠant (III200) So möge auch sein Herz gegen Mascha erkalten, möge es sich nie und nimmer erwärmen! źardo v́äŕest[‑]sä͔ŕest čovŕavśt́, i śäd́ejest[‑]maksost v́ä tarkas äžest! E:Vač (III191) So wie ihr Blut und ihre Leiber sich zusammengemischt haben, so mögen auch ihre Herzen [ihre Lebern] eins werden und sich lieben.

ežd́ams ChrE E:Atr [Bug NBajt Bag StŠant] SŠant, ežᴣ̌e͔ms ~ ežᴣ̌ems E:Mar, ešt́amks E:VVr, äžd́ams E:Gor [Škud Vač], äžd́a·ms E:Ba, ežᴣ̌ims E:Kad, äžd́ums E:Kažl, [?] eždams ~ [?] ežᴣ̌ems E:Večk, eščams E:Is, ? *ešt́ams (: ešt́an) E:Jeg ― ežd́əms ChrM M:P Čemb [Kars Pimb] Sučk Ur Jurtk, ežža·ms M:Prol нагреть / wärmen, erhitzen (ChrE E:Mar Atr VVr Gor Škud Vač Bag [?Ba] Kad Kažl Večk Is StŠant SŠant Jeg ChrM M: P Čemb Kars Pimb Prol Jurtk); [приваривать] / anschweissen (kšńi Eisen) (M: P); [влюбить, присушить, приворожить] / durch Zauberei Liebe entzünden, jdn. verliebt machen (E:Mar Večk NBajt [?Bug] M:P Sučk Ur Jurtk); [слечь] / durch langes Liegen unbrauchbar werden (Mehl, Korn, Heu) (M:?Sučk). ojḿe-koštḱese͔ń ava-utḱińeśt́ mon ešt́i E:VVr (II341) Ich wärmte die Mutter-Ente mit meinem Atem. äžd́ak, uŕińem, ton ĺemb́e v́äd́ńe! E:Škud (VII242) Wärme, meine Schwägerin, warmes Wasser! v́edra-potmaksso v́ed́ kańńeś [kot́ol]-potmaksso ežd́iźe E:Bag (I296) (Nur) den Eimerboden voll holte sie Wasser, (nur) den Kesselboden voll wärmte sie auf. źńardo či-pas ežd́asi͔ E:StŠant (III199) Wenn die Sonne ihn [den Eisberg] erwärmt. sak mon [ežt́t́ä]! M:Pimb (IV806) Komm, ich wärme dich! eśinᴣe͔ laŋks ežd́asi͔ [E:?Bug] (V504) Er bringt sie dazu, ihn selbst zu lieben. ežd́amojak mokot́ koloĺ E:NBajt (V374) Mokotj war ein Meister darin, Liebe zu entzünden. śorə̑ś ežd́i M Das Korn verdirbt beim Liegen.

ežd́ińä M:Kars (Dem. zu ežd́i) [нагревающий] / einer der wärmt. aš gali͔·š laŋgə̑ń ĺovań ežd́ińac (IV374) Ljova hat keinen [niemand], der ihm den nackten Leib wärmt.

ežd́amo ChrE E:Večk NSurk StŠant, ežd́ima E:Kozl, äžd́amo E:Vač [возбуждение любви колдовством] / das Wecken der Liebe durch Zauberei, Liebeszauber. | se͔ŕiń ešt́amoń tarḱińe E:VVr [место обогрева тела / Platz zum Erwärmen des Körpers]. araś ‒‒‒ se͔ŕiń ešt́amoń tarḱińet́ (II514-5) Du hast ‒‒‒ keinen Platz, um den Körper zu wärmen.

*ešt́akšnomks E:VVr (Frequ. zu ešt́ams). ešt́a·kšnośt́ mulka· ščolokḱe (II355) Sie wärmten Seifenlauge.

ežd́evt́ems [E:?Jeg] (Fakt. zu ežd́ems).

*ežd́əvə̑ms (: ežd́evan, -i) M:P (Refl.-Pass. zu ežd́əms).

*ežəńd́əms (: ežeńd́an) M:P Sel (Frequ. zu ežəms) [нагреваться] / sich wärmen. — [Vgl. ežńəms (unten)].

*ežəŋkšńəms (: ežeŋkšńan) M:P (Frequ. zu ežəńd́əms).

eškstams E:Mar VVr Večk Is, äšksta·ms E:Gor Ba ― ežkstams M:Sučk, eškstams M:Jurtk слечься / vermodern, durch Liegen unbrauchbar werden (z.B. Mehl od. Korn, wenn sie lange im Speicher aufbewahrt werden, Heu); загореться / anfangen zu brennen (? = in Fäulnis geraten).

äškśńi·ms E:Ba (Frequ. zu äšksta·ms).

ežńems E:Mar Atr VVr Kad Petr Večk Is NSurk, äžńems [E:?Gor], äžńi·ms E:Ba, äžńums E:Kažl ― *ežńəms (: ežńan) M:P, ežńəms M:Jurtk (Frequ. zu ežems, ežəms) [греться] / sich wärmen (E:Mar Atr VVr Kad [Ba] Večk Is NSurk); [греть] / (etw.) wärmen; погреть / ein wenig wärmen (E:VVr Petr M:P); [приваривать (железо)] / (Eisen) anschweissen (M:P). noldamak ežńeḿe! E:Mar (2116) Lass mich hinein, damit ich mich erwärme! kuma, nolda·mak ‒‒‒ ežńe·ḿe! E:Atr (III279) Gevatter, ‒‒‒ lass mich ein, damit ich mich wärme! lotkaśt́ ežńeḿe E:NSurk (III314) Sie machten Halt, um sich zu wärmen. noldamaka, avakaj, ḱed́eń-ṕiĺǵiń ežńeḿe! E:Petr (VIII18) Lass mich ein, Mutter, um meine Hände und Füsse (Beine) zu erwärmen! — [Vgl. ežəńd́əms (oben)].

ežńima-tarka E:Mar [теплушка] / Platz, wo man sich wärmen kann. oᵪ ḱeĺmeń t́elań ežńima tarka a mujat (1214) O, du wirst keinen Platz finden, um deinen kalten Körper zu erwärmen. | ešńima-tarḱińe E:Mar (Dem.) id. śet́eś ešńima tarḱińet́ (1220) Das wird dir ein Platz sein, um dich zu erwärmen.

*ežńəkšńəms (: ežńekšńan) M:P (Frequ. zu ežńəms).

*ežńəvə̑ms (: ežńevan) M:P (Refl. zu ežńəms).

ežft́ims E:Kad (Kaus. zu ežems) [зажечь любовь колдовством] / durch Zauberei Liebe erwecken.

ežəd́əms M:P [побаиваться] / bange sein, sich fürchten (weniger als ṕeĺəms; soń estə̑də̑nza vor ihm).

ežət́kšńəms M:P ‹Lemd› (Frequ. zu ežəd́əms) [бояться] / sich fürchten. [ḿiklań vaĺḿät́i] ṕińəś ńežət́kšńi, jofśi [vaĺḿät́i] ṕińəś ežət́kšńi M:Lemd (IV71) Der Hund nähert sich dem Fenster Miklas, ganz nahe ans Fenster fürchtet sich der Hund (zu gehen). śäśḱä ežət́kšńi śäśḱä ṕeźət́kšńi [M:P] (IV62) Die Mücke verschmäht (sie).

ežəḱ M:P Pš: soń ežəḱ-ṕežəkəc aš M:P Pš Er hat keine Scham und Furcht, handelt rücksichtslos, ist frech, rücksichtslos. ćab(a) at́ä uĺś para t́ä lomańńəń, jotaftə̑źəń ežəkənzə̑n-ṕežəkənzə̑n, ḱećamanzə̑n-ŕećamanzə̑n M:Gumny [Der Tsjaba-Alte ist diesem Menschen gefällig gewesen und hat ežək-ṕežək (des Kranken) (?) Furcht und Angst (? vor dem Fieberanfall) (? sein Freuen) beseitigt] (kośḱä mašti͔ksta in einem Zauberspruch gegen das kalte Fieber).

ežəks M:Pal [? милость, ? жалость, ? прощение / ? Gnade, ? Erbarmung, ? Verzeihung]. jurʿt-at́ä, ‒‒‒ jurʿt-ava, maksi͔jəńt́ t́iŋ́ǵä ḿilə̑źəńt́əń-ežəksə̑ńt́əń [Jurten-Vater, Jurten-Mutter, gebt auch ihr eure Gnade, eure (?) Erbarmung!]. — [Vgl. ežəḱ (oben)].

ežəkstə̑ms M:Pš [начинать побаиваться] / sich zu fürchten anfangen (soń ezdə̑də̑nza vor ihm).

ežəlgə̑də̑ms ~ ežə̑lgə̑də̑ms M:P, ežəlgə̑də̑ms M:Pš, ežə̑lgə̑də̑ms M:Čemb, ožə̑lgə̑də̑ms ~ ožəlgədə̑ms [ožəlgadə̑ms] M: ?Kr, ožə̑lgə̑də̑ms M:Gor [Katm] обрадоваться / sich freuen, froh werden. son ežəlgə̑tś mońd́ińä [M:?P ?Čemb] Er freute sich über mich. esta v́eśalgatś v́eĺä-ṕeś, esta ožəlgatś śiŕ v́eĺəś M:?Kr Dann wurde das Dorf-Ende froh, dann freute sich das Altdorf. son śas [v́eśalgatś], son śas ožə̑lgə̑tś M:Katm (IV470) Darum ist er froh geworden, darum ist er fröhlich geworden. — [Vgl. ežana].

ežəlgə̑tkšńəms ~ ežə̑lgə̑t́kšńəms M:P (Frequ. zu ežəlgə̑də̑ms).

ežəlgə̑ftə̑ms ~ ežə̑lgə̑ftə̑ms M:P (Kaus. zu ežəlgə̑də̑ms) [обрадовать] / froh machen, erfreuen.

ə̑davo·j ~ odovoj M, və̑davoj M:Temn [вдовец, вдова] / Witwer, Witwe (M). | udavoj-ava E:Kal ― və̑davoj-ava M:Temn [вдова] / Witwe. kudńät́ esa eŕäj və̑davoj ava, kat́i və̑davoj, šačə̑mda udaloj M:Temn (VIII306) Im Hause wohnt eine Witwe, wenn auch eine Witwe, eine wohlgestaltet Geborene. | udavoj-ćora E:Kal [вдовец] / Witwer. — Russ. вдовый.

ə̑rna·ms M:P Čemb Sučk [рычать] / knurren (Hund); [шипеть] / fauchen (Katze). [kud-iŋgəĺä ṕińä] ə̑rna·j. – [ḱevś] M (IV637) Im Hausflur murrt ein Hund. – Der Mühlstein.

ə̑rnə̑śəms M:P (Frequ. zu ə̑rna·ms).

*ə̑rnə̑śəkšńəms (: ə̑rnə̑śekšńan, -i) M:P (Frequ. zu ə̑rnə̑śəms).

ə̑rna·źəvəms M:P (Inch. zu ə̑rna·ms) [зарычать, зашипеть] / zu knurren, fauchen anfangen.

əśkəĺams M:Pš [льстить, обольщать / schmeicheln, verführen]. son əśkəĺa·si͔ moń ḿiŕd́əźəń Sie (eine fremde Frau) schmeichelt meinem Manne (will ihn verführen).

ə̑škə̑ldams ~ [?] škə̑ldams M:Pš (Mom.) хлестнуть / (mit der Peitsche, Gerte) einen Schlag geben, einen Hieb versetzen.

ə̑škə̑ĺams ~ [?] škə̑ĺams M:Pš (Iter.) [хлестать / (mehrmals mit der Peitsche, Gerte) schlagen].

ə̑zgə̑rdə̑ms M:P Pš, izgə̑rdə̑ms M:Čemb Sučk [порицать] / tadeln (anständig, nicht anschnauzend) (soń laŋgə̑zə̑nza ihn) (= uńźərdə̑ms) (M:P); [ворчать, роптать] / murren, brummen (M:Pš: z.B. der Bauer seinen Arbeitern; leise, insgeheim, soń laŋgə̑zə̑nza ihm) (M:Pš Čemb Sučk), (M:Čemb Sučk auch:) [злиться] / zornig sein. — Vgl. azaŕć E; < tat. ə̑zɣə̑.

ə̑zgə̑rdə̑ma· M:P (Gen. -n) [брань, ворчание] / Tadelei, Gebrumme.

ə̑zgə̑rks M:P [выговор] / Schelte.

ə̑zgə̑rksu M:P, izgə̑rksu M:Čemb Sučk [задиристый, ворчливый] / zänkisch, zanksüchtig, mürrisch.

ə̑zgə̑rkšu M:P [задиристый, ворчливый] / zänkisch, zanksüchtig, mürrisch.

ə̑zgə̑rkšńəms M:P (Frequ. zu ə̑zgə̑rdə̑ms).


Initial letter "E"

"Мордовский словарь Х. Паасонена / H. Paasonens Mordwinisches Wörterbuch"
('The Dialect Dictionary of the Mordvinian Languages based on the materials of Heikki Paasonen').

The Mordvinic dictionary by initial letter


A B C Cj Ch D
Dj E F G I J
K L Lj M N Nj
O P R Rj S Sj
Sh T Tj U V Z
Zj Zh
Dialect Locale Abbreviations Google Translate